Kentsel Dönüşüm ve Akıllı Şehirler Kurultayı

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) Başkanı Mehmet Ergün Turan, "19 yılda 43 bin konut üreten bir idareden son 13 yılda 710 bin konut üreten bir yapıya geldik. 2023 hedefimizi 1 milyon 200 bin konut olarak belirledik. Bu yıl hedefimiz iştirak şirketlerimiz hariç 60 bin sosyal konutu inşa etmek" dedi.

Sabah Gazetesi tarafından düzenlenen "Kentsel Dönüşüm ve Akıllı Şehirler Kurultayı"nın açılışı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çevre ve Şehircilik Bakanı Fatma Güldemet Sarı, TOKİ Başkanı Mehmet Ergün Turan, Sabah Gazetesi Başyazarı Mehmet Barlas ve sektör profesyonellerinin katılımıyla gerçekleştirildi.

Açılışta konuşan TOKİ Başkanı Turan, TOKİ olarak Türkiye’nin dört bir yanında vatandaşlar için konut ve sosyal yaşamda ihtiyaç duyulan tesislerin üretimine aralıksız devam ettiklerini belirterek, sektörün dünya ve Türkiye kıyasını yaptı.

Dünya inşaat sektörünün 2000'li yıllardan itibaren dalgalanma yaşadığına işaret eden Turan, şunları söyledi:

"Başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada ortaya çıkan ekonomik yavaşlamaya karşılık, ülkemiz ciddi bir duraklama yaşamadı. Kamu, özel ve kamu-özel sektör iş birliği modelleriyle gerçekleştirilen birçok inşaat yatırımı oldukça başarılı şekilde devam ediyor. Rakamlar üzerinden kısa bir tespit yaparsak; dünyada inşaat harcamaları 2015 yılında nominal olarak değer bazında yüzde 4 artarken,Türkiye'de aynı dönemde yaklaşık yüzde 7 artışla 131 milyar liraya yükseldi. İnşaat sektörünün milli gelir içindeki payı bugün yüzde 5,6 düzeyindedir.

Özellikle konuta olan talep geçtiğimiz yıllara göre artarak devam etti. Bütün kriz senaryolarına ve çığırtkanlıklarına rağmen, Türkiye'de 2015 yılında konut satışları yaklaşık yüzde 11 artarak 1 milyon 300 bine ulaştı. Bu rakam, tüm zamanların rekorudur."

Turan, yabancı yatırımcının da sektöre ilgisinin devam ettiğine işaret etti. "2015 yılında yaklaşık 23 bin konut satışı ile yaklaşık 5 milyar dolarlık bir yabancıya satış gerçekleşti" diyen Turan, yurt dışında da müteahhitlik firmalarının Türkiye'nin gururu olmaya devam ettiğini aktardı.

Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik firması arasında Türkiye'nin 43 Türk firması ile ikinci sırada yer aldığını anımsatan Turan, Türkiye'nin yine dünya inşaat malzemeleri ihracatçı ülkeleri arasında yaklaşık 21 milyar dolar ihracatla, dünyada ilk 10 ülke içinde olduğunu kaydetti.

-"TOKİ 1984'ten 2003 yılına kadar 43 bin konut üretmiş"

Temel gereksinimlerden olan barınma ihtiyacının, bugün, kalkınmış ülkeler nezdinde dahi sorun olmaya devam ettiğini bildiren Turan, Birleşmiş Milletler verilerine göre dünya üzerinde yaklaşık 900 milyon insanın gecekondularda ve sağlıksız koşullarda yaşadığını dile getirdi.

Turan, böyle bir tablo karşısında, 'Sosyal Konut Üretimi'nin dünyada temel bir sosyal politika olarak kabul gördüğüne, Hollanda'da konutların yüzde 41’inin, Avusturya’da yüzde 25'inin, Fransa'da ise yüzde 18'inin sosyal konut olduğuna dikkati çekerek şunları söyledi:

"Ülkemizde kamunun sosyal konut üretimi ise Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan depremlerin ardından başlıyor. Yıllar içerisinde iyi niyetli çabalarla sosyal konut üretiminde, İstanbul'da Levent, Ataköy, Ankara'da Devlet mahallesi, Yenimahalle gibi bazı projeler hayata geçirilse de bu arsa ve toplu konut geliştirilmesi maalesef sistematik bir yapıya kavuşmuyor.

Hatırlayacağınız üzere 1984'te, 2 milyona ulaşmış bir gecekondu yapısıyla beraber, sanki gecekondulaşma Türkiye'nin tipik ve yerel mimarisi gibi bir anlayış hakimdi. Ve bu tarihlerde 1984'te, dönemin Başbakanı, Rahmetli Cumhurbaşkanımız Turgut Özal’ın direktifiyle TOKİ kuruluyor.

Bu, idareye geldikten sonra tespit ettiğim bir husus, daha önce bilmiyordum. 1984'ten 2003 yılına gelene kadar, 19 yılda 43 bin konut üretmiş bir idare TOKİ. İdarenin devrim olarak nitelendirilecek yeri, 2003 döneminde Sayın Cumhurbaşkanımızın hükümete geldiği ve TOKİ'yi Başbakanlığa bağladığı süre."

-"19 yılda 43 bin konut üreten bir idareden son 13 yılda 710 bin konut üreten bir yapıya geldik"

TOKİ'nin bugün çok farklı bir safhada olduğunu, Türkiye'nin mimarları, mühendisleri, şehir plancıları ve akademisyenleriyle, fiziki, ekonomik ve sosyolojik boyutta çok boyutlu planlar ve projeksiyonlar üzerinden ilerlediklerini dile getiren Turan, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde kurulan KİPTAŞ'ın, Türkiye'nin acil konut ihtiyacını çok boyutlu ele alan ilk kuruluş olduğuna dikkati çekti.

"Bu açıdan KİPTAŞ, bugün uyguladığımız toplu konut üretim politikasını şekillendiren ilk kurum ve sosyal konut üretiminin adeta mihenk taşı bir girişim olmuştur" ifadelerini kullanan Turan, aynı şekilde İstanbul'un en gözde ilçelerden biri haline gelen Başakşehir'in de, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından temelleri atılan bu politikanın bir yansıması olduğunu söyledi.

Turan, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın katkısıyla, TOKİ eliyle hayata geçirilmeye başlanan tarihin en kapsamlı "planlı kentleşme ve konut üretim programı"nın da başarıyla devam ettiğinin altını çizerek, konuşmasına şöyle devam etti:

"Konut ihtiyacının karşılanmasında devletimizin girişimci ve üretici kuruluşu kimliğimizle, piyasa koşullarında ev sahibi olması güç olan dar ve orta gelirli vatandaşlarımız için 'bir dost eli' yaklaşımıyla hizmetlerimizi sürdürüyoruz. Türkiye'de konut finansmanının temel kaynağı kişisel tasarruflardır.

Ailelerin ortalama tasarruf oranı yaklaşık yüzde 16-20 arasındadır. Bu durumda, alt gelir grubunda olanlar, gelirlerinin yüzde 10'u, yüzde 15’i veya yüzde 25'ine kadar olan kısmıyla,vatandaşlarımız kira öder gibi konut sahibi olabilmektedirler. Bu büyük konut hamlesinde, sizlerin başlattığı büyük konut hamlesi neticesinde 13 yılda, 81 ilimizde, 710 bin konut ve 8 bin sosyal donatı rakamına ulaşmış durumdayız. Şunu arz etmek isterim ki, 19 yılda 43 bin konut üreten bir idareden son 13 yılda 710 bin konut üreten bir yapıya geldik."

-"Kentsel dönüşümde kültürel ve sosyolojik verileri de dikkate alıyoruz"

Başkan Turan, kentsel dönüşüm kapsamında yapılan çalışmalara da değindi. TOKİ olarak Türkiye'nin en kapsamlı kentsel dönüşüm çalışmalarını yürüttüklerini bildiren Turan, "Ülkemizin dört bir yanında yerel yönetimlerimizle büyük ve önemli projeleri hayata geçiriyoruz. Kentsel dönüşüm çalışmalarımızı, fiziki ve ekonomik ölçekler kadar, kültürel ve sosyolojik verilerin de ışığında çok boyutlu bir planlama ve tasarım kurgusu içerisinde ele alıyoruz" dedi.

Turan, çalışmalarının temel hareket noktasının şehirlerin özgün değerlerini korumak ve kar amacı gütmeden vatandaşlara en yüksek faydayı sağlamak olduğunu söyledi.

Bu yaklaşımın önemine vurgu yapan, sektör paydaşları ve vatandaşlar nezdinde benimsenmesi için çaba gösterdiklerini dile getiren Turan, şunları kaydetti:

"Özel sektörün, kamunun ve hak sahiplerinin, dönüşümü gelir elde etme aracı olarak görmeden, güvenli bir gelecek, sağlıklı şehirler için fırsat olarak görmeleri önemlidir. Kentsel Dönüşüm tüm tarafların karşılıklı adım atmasıyla, fedakarlığıyla ilerlenebilecek uzun soluklu bir süreçtir. Sürecin başarılı olabilmesi için önce ev sahipleri olmak üzere, tüm paydaşların bu işin önündeki engelleyici yaklaşımlardan uzak durması gerekiyor.

Başta deprem olmak üzere barındırdığı risk ve tehlikeler karşısında kentsel dönüşüm gereklilik değil, zorunluluktur. İşte bu yüzden kentsel dönüşüm, sadece fiziksel bir iyileştirme değil, aynı zamanda zihinsel bir değişimdir. Sosyolojik ve ekonomik boyutun yanı sıra mekansal ölçekte de aynı hassasiyeti koruyoruz.

Vatandaşlarımızı, kentsel dönüşüm çalışmalarını takiben yine aynı alanda konut sahibi yapıyoruz. Vatandaşlarımızın en önemli talebi semtlerinde, yörelerinde, alıştıkları kültürel iklimde hayatlarını sürecekleri güvenli yapılar. Bunları sunuyoruz. Bu yaklaşım karşısında, devletimize duyulan güveni, yüzde 80 gibi yüksek oranlı uzlaşmalarla bir kez daha tecrübe ediyoruz.

-"Sektöre aktardığımız kaynak, son 13 yılda yaklaşık 120 milyar lira"

TOKİ Başkanı Turan konuşmasında kentsel dönüşüm çalışmalarında benimsedikleri yeni üretim disiplinlerinden de bahsetti. Rakamsal hedefler kadar niteliksel hedefleri de hayata geçirmek için gayreti ettiklerini dile getiren Turan, yerel mimari ile uyum, yatay mimari yapılanma, mahalle konsepti, şehirlere değer katan üretim bakışlarını anlattı.

Pek çok ilde bu bakışı yansıtacak proje başlattıklarına işaret eden Turan, Mardin, Diyarbakır, Nevşehir, İzmir, Kars, Şanlıurfa, Kocaeli, Gaziantep, Konya ve Manisa gibi birçok ilde projelerin bir kısmını hayata geçirdiklerini, bir kısmının da inşaatının devam ettiğini bildirdi.

"Birçok ilde afet riskinin ve çarpık kentleşmenin yoğun olduğu toplam 55 milyon metrekare alan üzerinde, 49 şehirde, 112 belediye ile 129 projede aktif kentsel dönüşüm çalışması yürütüyoruz" diyen Turan, şunları anlattı:

"Ülkemizin depremselliğini esas alarak sürdürdüğümüz çalışmalarda, kadim şehrimiz İstanbul'da da 7 ilçemizde TOKİ olarak aktif bir sürece giriyoruz. Ülkemizin dört bir yanında devam eden yaklaşık 240 bin konutluk Kentsel Dönüşüm çalışmalarımız sayesinde, 1 milyon vatandaşımız, güvenli yapılara, çağdaş yaşam alanlarına kavuşturuyor.

Dönüşüm programıyla şehir merkezlerini de kent estetiğini bozan sanayi sitelerinden arındırıyoruz. Bu kapsamda Şanlıurfa, Uşak, Bursa ve Yozgat Boğazlıyan örnek projelerdir.

Şu an büyük çaplı konut alanları üzerinde çalışmalar yapıyoruz. Gaziantep gibi 55 bin konutluk bir yeni şehir planladık ve 3 bin konutla beraber inşaatlara başladık şu anda. Büyük konut alanlarımızı "Yeni Yerleşimler, Yenilenen Şehirler Projesi" adı altında, emeklilerimize dönük yüzde 25'lik kontenjan programımızı ise "Emeklilere İkinci Bahar Projesi" adı altında bütünlüklü bir yapıya kavuşturduk.

Engellerimiz, şehit ailelerimiz ve malullerimiz, dar ve orta gelir seviyesindeki vatandaşlarımız; ev hanımlarımızdan işçilerimize, meslek örgütlerinden emeklilere, her yaş grubundan tüm kesimleri kucaklayan bir anlayışla hizmet veriyoruz."

TOKİ'nin konut üretimi özelinde sektöre aktardığı kaynağın, son 13 yılda yaklaşık 120 milyar lira olduğuna dile getiren Turan, Türkiye'deki konutların yüzde 8,5-9'unu ürettiklerini anımsattı.

Turan, kendilerine duyulan güven ve beklentilerin karşılığı olarak hedeflerinin büyük olduğuna dikkati çekerek, "2023 hedefimizi 1 milyon 200 bin konut olarak belirledik. Bu yıl hedefimiz iştirak şirketlerimiz hariç 60 bin sosyal konutu inşa etmektir. Geçtiğimiz 3 ay içinde yaklaşık 16 bin konutu ihale ettik, yıl içinde de 60 bin konutu inşa etmiş olacağız" diye konuştu.