Türkiye'deki Hollanda asıllı Türk ailesinin yaşam öyküsü kitap oldu

İlhan KARAÇAY oradaydı:

Türkiye-Hollanda ilişkilerini 400 yıl olarak kitaplaştırmıştım. Aslında bu iki ülkenin ilişkileri 400 değil, 1000 yıla dayanıyormuş.
Öyle ya, bir Hollandalı tüccar olan Pasquale TESTA, 1261 yılında Türkiye’ye gelip yerleşmiş ve çoğalan ailesi de yüzyıllarca orada aktif faaliyetlerde bulunmuşsa, ilişkiler de o zaman başlamış demektir.

TESTA ailesinin 1261’den 1793’lere kadar süren Türkiye’deki faaliyetleri, küçümsenecek faaliyetler değildi. Osmanlı Devleti nezdinde tercümanlık görevlerinden başlayarak, Bakanlığa kadar uzanan faaliyetlerdi bunlar…

İstanbul’a, 1261 yılında Ceneviz’den gelerek yerleşen TESTA ailesi, Galata’ya sahip olmuşlar, orada idarecilik (Belediye Başkanlıkları) yaptılar. Fetih’ten sonra sınırdışı edilmeleri beklenen TESTA ailesi, Fatih Sultan Mehmed’e Galata’nın anahtarlarını teslim ettikleri için, Türkiye’de kalmalarına izin verildi.

Fatih, TESTA ailesinin becerili olduklarını öğrendikten sonra, tüm aile fertlerine devlet görevi verdi. TESTA fertleri tercümanlıkla başlayan görevlerden sonra, Osmanlı ile Avrupa ülkeleri arasında arabulucu rolü üstlenmiş ve Osmanlı lehinde lobicilik faaliyetleri de yürütmüş.

Osmanlı Devleti’ndeki rolleri, 1793’te başlayan Hollanda yolculuğuna kadar devam eden TESTA ailesinin maceraları, Türkiye’deki son ferdi Haspart TESTA ile son buldu.
Haspart Testa 1770 yılında doğdu. 23 yaşına geldiği zaman 9 kişilik bir grupla at arabaları ile Hollanda yoluna düştü. 84 gün süren meceralı yolculuk sırasında tuttuğu notlar ile, Osmanlı Devleti ile Avrupa ülkeleri arasında kıyaslama yaptı.
Yolda karşılaştıkları olayları da anlatan bu notlar, bir seyahatname olarak arşivlerde çürürken, Mehmet Tütüncü adlı bir araştırmacı Türk, bu seyahatnameyi devlet arşivinin tozlu raflarında buldu.

Daha önce de Türkiye-Hollanda ilişkileri hakkında, araştırmalar yapan ve kitap yayınlayan Tütüncü, TESTA’nın seyahatnamesini Hollandacaya çevirerek yayınladı.

TESTA’dan, “Hollanda’ya gelen ilk Türk-Osmanlı vatandaşı” diye söz eden Mehmet Tütüncü’nün, ‘Van de Bosporus naar de Zuiderzee’ (Boğaziçi’nden Güney Denizi’ne GASPARD BARON TESTA) adlı kitabın tanıtım resepsiyonunda, Osmanlı Hanedanı’nı sevenler misali, eski Hollanda’yı seven kalburüstü zenginleri ve tarihçileri, Lahey Büyükelçimiz Şaban Dişli kucakladı.

TESTA ailesinin kalıntılarından Andre ve Patrick TESTA’nın da hazır bulunduğu resepsiyonda konuşan Mehmet Tütüncü, kendisinin de 50 yıl önce, TESTA’nın seyahat güzergâhını takip ederek Hollanda’ya geldiğini söylediği zaman alkış yağmuruna tutuldu.
Tütüncü daha sonra kendisinin Hollanda’daki yaşamı ile TESTA’nın yaşamı arasında bir bağlantı kurmaya çalıştı.

Kitabın yayınlanmasına destek veren Ten Cate Vakfı Başkanı Egbert Ten Cate, Hollanda Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Marjon van Walbeek, Kuzey Hollanda Arşivleri Genel Müdürü Willeke de Groot, Hollanda’nın İstanbul Başkonsolosu Arjen Uijterlinde, Hollanda’nın Ankara eski büyükelçileri Kees van Rij ve Marjanne de Kwaasteniet İstanbul eski Başkonsolosu K.Alexander ve TESTA torunlarından Andre ve Patrick TESTA’nın hazır bulunduğu resepsiyonda, Lahey Büyükelçimiz Şaban Dişli, ev sahibi olarak konukları kucakladı.