Türk dilbilimcileri göreve çağırıyorum

Kimler geldi, kimler geçti spor ve spor medyası dünyamızdan...

Kimi bıraktı, kimi alkışlandı ve unutulmadı...

Kiminin de adları anımsanmıyor bile...

Bazılarının mezarları bile kayboluyor.

İşte bu ortamdaki spor dünyası içinde tam 50 yıl kaldım.

50 yıldır yapmakta olduğum gazetecilik geçmişimde, pek çok meslektaşım ile, özellikle yurtdışında çok önemli ve ilginç anılarım olmuştur.

Özellikle Türk sporına isimlerini altın harflerle yazdırmış olan, kimi 'merhum' olmuş, kimi de yaşamakta olan bu dostlarımın isimlerini bu yazımın sonunda sizlere sunacağım.

Şimdi gelelim asıl konumuza.

Spor müsabakalarını TV'lerde anlatan dostlarımın çoğu dil hatası yapıyorlar.

Televizyonculuktaki heyecanın, çoğumuzu strese soktuğunu ve bu nedenle yanlışlar yaptığımızı normal olarak kabul etmeliyiz. Şahsen ben, canlı yayınlarda daha rahat konuşabildiğim halde, band çekimlerinde daha çok hata yapıyorum. Bazı anonslarım üç beş kez tekrar çekiliyor. Bu nedenle, bu konudaki hatalara hiçbir diyeceğim yoktur.

Ne var ki, anlatımlarda bariz Türkçe hatası yapılmaktadır.

Örneğin, pek çok arkadaşımız, son yıllarda  'kritik' kelimesini dillerine pelesenk yaptılar.

Kaleye girmekte olan topu büyük bir başarı ile önleyen futbolcunun yaptığına, ' Çok kritik bir kurtarış veya hareket' diyor spiker dostlarımız. 'Kritik' vurgulaması üç beş yıldır yapılıyor. Ama yanlış oluyor. Kritik kelimesi dilimize dışarıdan gelmiştir. Pek çok dilde aynı kelime kullanılıyor. Hollanda'da maç anlatanlar, bir futbolcunun riskli ve tehlikeli bir hareketine 'kritik'  derler. Ama nedense, bizdeki spiker dostlar, 'Muhteşem bir kurtarış' diyecekleri yerde, 'Çok kritik bir kurtarış' diyorlar. Medyadaki dilbilimcilerimiz de bu yanlışa hiç ses çıkarmıyorlar.

Spiker dostlarımızın bir yanlışı da, 'direk'  söyleminde oluyor. Direk, her dilde dik duran

destek anlamındadır. Dik duran destek, kereste olabilir. Buna 'dilme' de denilebilir. Direk, betondan veya demirden de olabilir.

Yatay olan bir nesneye 'direk' denilmez.

Ama nedense bizim spiker dostlarımız, kaledeki iki direğin üzerine yatay olarak yapıştırılmış parçaya 'üst direk' diyorlar.

Hollanda'daki spiker ne diyor biliyor musunuz?

'Lata' diyor. Ne tesadüftür ki, Hollandacada lataya 'lat' deniliyor. Yani bizim spikerlerin 'üst direk' dedikleri nesneye yabancılar doğru olarak 'lata' diyor.

Şimdi bizimkiler, 'Bu deyim halk diline yerleşmiştir, değiştiremeyiz' diyecekler ama, dilimizi yanlış kullanmaktansa, iki direğe üstten bağlanmış nesneye 'lata' veya 'dilme' demek daha doğru olacak.

Bu konuda da dil bilimcilerimiz ne der bilemem.

Maç anlatımlarında spikerler, 'Üzüm üzüme baka baka kararır' misali kopya çekiyorlar.

Örneğin,  yuvarlanmakta olan bir topun dışarı çıkmasını isteyen futbolcunun bu hareketi sırasında, 'Topun çıkmasına izin verdi' diyorlar. Aslında burada futbolcu izin vermiyor. Topun dışarı çıkmasına göz yumarak sağlıyor. Yani, 'Topun dışarı çıkmasını sağladı' demek daha doğru olacak.

Buna benzer hataları çoğaltmam mümkün ama ben fuzuli konuşmalara değinmeyi tercih edeceğim. Spiker arkadaşlarımızın çoğu, TV yayınlarını, radyo yayını sanıyorlar. Kaldı kı, radyo dinleyicisi oyunu görmez, sadece dinler. Bu nedenle spiker radyo yayınında, 'Sağdan aldı, sola ilerdeki Hasan'a attı' gibi anlatımlar yapabilir. Ama ne var ki bizim spikerlerimiz aynı anlatımı TV yayınında da yapıyolar. Seyircinin gördüğü şeyi tekrarlamanın ne faydası var? Avrupa'daki TV spikeri maç anlatırken yorum yapar ve sadece futbolcu ismi söyler. İnanın, sırf bu fuzuli lafları dinlememek için, aynı maç bir Avrupa kanalında yayınlanıyorsa ben o kanalı tercih ediyorum.

Anlatıma renk vermek tabii ki spiker kardeşimizin de hakkıdır. Örneğin, anlatımı heyecanlandırmak için, latinlerin bağırış şeklini Ercan Taner kardeşime ben tavsiye etmiştim.

ercan Taner'in maç anlatış şeklini kopya edenler oldu. Ama bu bağırış şeklini abartılı bulanlar da var. Mesele anlatıma heyecan ve renk katmaksa ben latinlerin anlatımından yanayım.

Bir eleştirim de spor yorumcusu dostlarıma: 'Falan futbolcu bu takıma yakışmaz. Yönetim bu futbolcuyu derhal göndermeli' gibi, insanın ekmeğiyle oynayacak yorumlardan kaçının lütfen.

Yorumlar sadece teknik konuda olmalı. 'Futbolcunun şu hatası, bu eksiği var' denilebilir. Ama bu futbolcunun kovulmasına yol açacak yorumlardan kaçınmalıyız.

Ben şahsen, Hollanda parlamentosu ve spor programlarındaki tartışmaları izlerken, Türkiye adına utanıyorum.

Zira bizdeki tartışmalar, daha doğrusu kavga ve ağır hakaretlere bakınca, Hollanda'daki tartışma ile mukayese ettiğim zaman utanmamak elde değil.

Spor yorumcusu kardeşlerim de, yorumlarını yaparlarken konuyu kişiselleştirmemeliler.

Bir gün ben de, aşağıdaki isimlerden bazıları gibi mevta olacağım.

Daha sonra da siz.

Bu nedenle, göç edeceğimiz bu dünyaya iyi bir isim bırakalım. Başkalarının ekmeği ile oynamayalım. Elimizde kalem, ağzımızda mikrofon varken çok dikkatli ve de şefkatli olmalıyız.

Spor ve spor medyasında tanıdığım, kimi ile çok iyi dost olduğum, kimi ile sadece çay kahve içip veya yemek yediğim alttaki dostların ülkemiz sporuna yaptıkları izmetler inkar edilemez.

İşte benim tanıdığım o isimleri sadece bir saatlik bir uğraş sonunda yazabildim.

Kimini yakından tanımadığım için, kiminin adlarını hatırlayamadığım için  yazamadıklarımdan  özür diliyorum.

Erol Simavi (Hürriyet'in eski sahibi), Dinç Bilgin (SABAH'ın eski sahibi), Nezih Demirkent (Hürriyet-DÜNYA),  Samim Var - Arap Samim (Hürriyet),  Çetin Emeç (Hürriyet), Necmi Tanyolaç (Tercüman), Halit Kıvanç (TRT-Hürriyet), Eşref Aykaç( Hürriyet), Gündüz Kılıç (Hürriyet), Coşkun Özarı (Antrenör-Yorumcu), Tahsin Öztin (Hürriyet), Oktay Ekşi (Hürriyet), Necati Zincirkıran (Günaydın), Gökşin Sipahioğlu (Hürriyet-Sipapress), Mehmet Barlas (Milliyet-Sabah), Mehmet Ali Birand (Milliyet-Kanal D), Bedri Koraman (Milliyet), Nehar Tüblek (Hürriyet), Nuyan Yiğit (Hürriyet-Günaydın), Murat Sertoğlu (Tercüman-Hürriyet), Talay Erker Hürriyet-Sabah-Star), Ali Ulvi Tural (Hürriyet), Kadri Aytaç (Antrenör-Yorumcu), Kenan Akın (Tercüman), Hıncal Uluç (SABAH), İslam Çupi (Tercüman), Togay Bayatlı (Milliyet), Doğan Koloğlu (Hürriyet), Deniz Arman (TRT), Doğan Hızlan (Hürriyet), Hasan Pulur (Milliyet), Ali Şen (F.B.Başkanı-Yorumcu), Özhan Canaydın (G.S. Başkanı), Kenan Onuk (TRT-NTV), Şansal Büyüka (Milliyet-Lig TV), Suat Turker (Hürriyet), Muammer Elveren (Hürriyet), Mehmet Biber (Hürriyet), Fatih Terim (Antrenör-Yorumcu), Bülent Özveren (TRT) , Levent Özçelik (TRT), Fuat Akdağ (NTV), Kemal Belgin (Tercüman), Garbis Keşişoğlu (Hürriyet), Hasan Cemal (Milliyet-Cumhuriyet),  Fatih Altaylı (Hürriyet-Haber Türk), Güven Taner (Tercüman), Ogün Altıparmak (Futbolcu-Yorumcu), Kamil Başaran (Hürriyet), Ertuğrul Akbay (Günaydın), Hüseyin Kırcalı (Milliyet), Erol Aydın (Tercüman), Erdal Aydın Tercüman) ,Hasan Sarıçiçek (Türkiye), Necil Ülgen Fanatik), Can Uyguç (Radikal), Turgay Şeren (Antrenör-Yarumcu), Adnan Dincer (Antrenör-Yorumcu),  Ali Gümüş (Tercüman), Ali Kırca (TRT-ATV), Ercan Taner (TRT-NTV), İlker Yasin (TRT-Kanal D), Yalçın Çetin (TRT), Abidin Aydoğdu (TRT), Doğan Yıldız (TRT-FOTOSPOR, Akın Göksu (TRT), Tansu Polatkan (TRT), Öztürk Pekin (TRT) Murat Ünlü (TRT), Taylan Uygur (TRT), Orhan Ayhan (Tercüman), Murat Kosova (NTV), Ümit Aktan (TRT), Okay Karacan, (TRT) Alaattin Metin (Hürriyet), Vala Somalı (Hürriyet),  Zafer Mutlu (Günaydın-Sabah-Vatan), Büşah Gencer (Sabah-Star), Can Bartu (Futbolcu-Yorumcu), Can Tanrıyar (SHOW TV), Birol Peker (Futbolcu-Yorumcu), Celal Demirbilek (Hürriyet), Ziya Şengül (Futbolcu-Yorumcu), Fikret Ercan (Hürriyet), Şevket Uygun (Tercüman), Onur Belge (Hürriyet), Cem Buba (Hürriyet), Korkut Göze (Hürriyet), Engin Verel(Futbolcu-Yorumcu), Mehmet Şehirli (Hürriyet-Sözcü),  Turgay Renklikurt (Tercüman), Tuncer Cebecioğlu (Hürriyet) , Gürkan Bilgiç (Milliyet), Ömer Üründül (Tercüman), Ahmet Altan (Hürriyet Dış haberler), Güntekin Onay (NTV), Doğan Pürsün (Tercüman), Oğuz Tongsir (Milliyet), Faik Çetiner (Tercüman-Kanal 6-Haber Türk), Halil Özer (milliyet-Haber Türk), İzzet Aygün (Günaydın), Atilla Karsan (Günaydın), Volkan Karsan (Hürriyet),  Adnan Aybaba (Star-Serbest Vuruş), İhsan Topaloğlu (Milliyet), Melih Aşık (Milliyet), Meriç Tunca (Star-Hürriyet), Eyüp Karadayı (Hürriyet), Faik Gürses (Günaydın),  Esat Yılmaer (Hürriyet), Hayri Ülgen (Hürriyet), Hayri Hiçler (Tercüman), İskender Ayvalık (Hürriyet Adana),  Sinan Tanyıldız (Hürriyet Adana) Nezih Alıkş (Milliyet), Özer Yelçe (Milliyet), Bilal Meşe (Milliyet), Nezih Akkutay (Hürriyet), Ersan Çelik (Günaydın), Abdulkadir Yücelman (Cumhuriyet), Mustafa Denizli (Antrenör-Yorumcu), Şenol Güneş (Antrenör -Yorumcu), Nazım Koka (Antrenör-Yorumcu), Metin Türel (Antrenör-Yorumcu),  Melih Gümüşbıçak (Show TV-Lig TV), Acun Ilıcalı (Show TV-Kanal 8), Ömer Güvenç (Hürriyet-Lig TV), Kerem Öncel (TRT), Haluk Şahin (Hürriyet-Bilgi Üniversitesi), Ertuğ Karakullukçu (Hürriyet), Kazım Kanat (Hürriyet), Yılmaz Özdil (Star-Hürriyet-Sözcü), Uğur Dündar (Hürriyet-Sözcü, Bekir Coşkun (Hürriyet-Sözcü), Özkan Saçkan (Günaydın-Sözcü) , Aykut Işıklar (Hürriyet-Bugün), Faruk Zabcı(Hürriyet), Doğan Uluç (Hürriyet), Sıtkı Uluç(Tercüman-AA),  Atilla Gökçe (Milliyet), Can Ataklı (Sabah-Vatan), Zakir Barutçu (Star-Olay TV),  Veysel Serçe, Ergin Sanver,  İlyas Namoğlu (Hürriyet), Yusuf Namoğlu (Futbol hakemi-Yorumcu), İlhan Söyler (Hürriyet), Erman Toroğlu (Futbol hakemi-Yorumcu), Mehmet Tezkan (Star- ATV-Milliyet), Deniz Gökçe (Akşam), Ekrem Dumanlı (Zaman), Güneri Cıvaoğlu (Tercüman-Güneş-Sabah-Milliyet), H.İbrahim Ekiz (Zaman),  Süleyman Rodop (Telegol), İsmet Tongo (Fanatik), Mustafa Dolu (Günaydın-Akşam), Naci Yalınkılıç Rauf Tamer, Saygı Öztürk,  Tevfik Yener, Uğur Cebeci, Yavuz Donat, Yener Susoy (Milliyet), Naci Arkan (Günaydın-Türkiye), Tanju Çolak (Futbolcu-Yorumcu), Metin Gören (TRT Antrenör-Yorumcu), Cengiz Özdemir( Star-Akşam), Aziz Aktel (Hürriyet), Ardan Zentürk (Günaydın-Kanal 24), Melih Şendil (Lig TV), Abdullah Avcı (Antrenör-Yorumcu), Aykut Kocaman (Antrenör-Yorumcu)Selçuk Onur (Dünya-Lojiport), İsmail Elden (TRT BELGESEL), SACİT Şahin (TRT BELGESEL)