Hollanda'da, Almanlar tarafından öldürülen Özbekler anıldı

İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya tarafından Rus askerleri olarak, Hollanda’nın Amersfoort kentine getirilen Özbekler’in korkunç serüveni Amsterdam'da yapılan bir anma töreninde masaya yatırıldı.

Türkevi Topluluğu kardeş kuruluşu olan Avrasya Sivil Toplum Forumu’nun düzenlediği 

'11. Avrasya Buluşmaları' Amsterdam’da gerçekleşti. Yılda en az bir defa yapılan Avrasya Buluşmaları, her yıl farklı bir konuyu ele alıyor. Bu yıl, 11. Avrasya Buluşmaları’nın konusu, ‘2. Dünya Savaşında Hollanda temerküz kamplarında öldürülen Özbekler’ oldu.

 

Toplantıya konuşmacı olarak katılan Hollanda’lı gazeteci Remco Reiding, katılımcıları hayretlere düşüren bilgiler sundu. Reiding, yıllar önce gazetecilik okurken, değişim programı çercevesinde Rusya’ya gittiğini ve bütün hikayenin ondan sonra başladığını söyledi. Moskova dönüşü, Amersfoortse Courant gazetesinde çalışmaya başlayan Remco Reiding, Amersfoort’a getirilen Rus askerlerinin akibetini araştırmaya başlamış. Yıllarını araştırmaya veren Remco Reiding, bulduğu bilgileri ‘Onuru gömülen çocuk’ başlığı ile kitap olarak yayınlamış. Araştırmacı Reiding konuyla ilgili şu görüşleri paylaştı. ‘Savaşın başlangıcında 101 asker Rusya’dan Hollanda’ya getirilir. Askerler Smolensk Muharebesi’nde esir alınırlar. Uzun ve yorucu bir tren yolculuğu sonucu 1941 yılının Eylül ayında Amersfoort’a ulaşırlar. Almanların amacı, Hollandalılar'a Özbek asıllı Rus askerlerinin ne kadar vahşi ve aşağılık yaratıklar oldukları, göstermekmiş. Ancak bu propoganda ters tepmiş. Açlıktan ölüm noktasına gelen askerlere bir tane ekmek verilmiş, Almanlar askerlerin ekmek için birbirlerini yiyeceklerini bekliyorlarmış. Askerler tam tersine kendilerine verilen bir ekmeği küçük parçalara ayırarak kardeşçe paylaşmışlar. Esir askerler kampta çok ağır işlerde çalıştırılmışlar. Yorgunluktan ellerindeki kum torbası yere düşünce, işkence görmüşler, ceza almışlar. Bu ağır şartlar altında, açlık ve hastalık nedeniyle, Nisan 1942’de 24 asker ölmüş.  Geriye kalan 77 asker Almanlar tarafından sürgün edilirler. Ancak bu askerlerde 9 Nisan sabah erken saatlerde (06.30) kurşuna dizilerek öldürülürler. Özbek askerlerin Hollanda kampındaki dramatik hayatı böylece sonlanır’.

Araştırmacı yazar Remco Reiding, Amsfoort’daki kampla ilgili tüm bilgilerin, tutanakların Almanlar tarafından yakıldığını söylerken, olayı gören şahitlerin yaşadığını belirtti. Rus arşivlerinde de yeterli belgelerin olmadığına dikkar çeken Remco Reiding, Ruslar'ın her türlü yardımı yaptıklarını söyledi. Reiding, Amersfoort Belediyesi'nin de bu konunun belgesel yapılması için bütce ayırdığını söyledi.

Toplantıya konuşmacı olarak katılan Özbek araştırmacı, akademisyen Bahodir Uzakov ise yaptığı konuşmada, önce Özbekistan'ı tanıttı. 8 çocuklu bir ailenin üyesi olduğunu, ailenin diğer üyelerinin Özbekistan’da yaşadığını söykeyen ve 1941 yılında Özbekistan’da 6,5 milyon insanın yaşadığını belirten Bahadır Uzakov, yaklaşık 1,5 milyon Özbek'in Almanlar'a karşı savaştığını söyledi. Savaşta 250 bin Özbek askerinin öldüğünü, 130 bin askerin kayıp olduğunu, 60 bin askerin sakat kaldığını ve 400 bin askerin de Özbekistana geri gelmediğini söyledi. Dedesinin de askere alındığını ve 23 Eylül 1943 tarihinde Ukrayna’da öldüğünü belirten Bahodir Uzakov, amcası Süleyman Uzakov’un da genç yaşta askere alındığını, geri dönmediğini ve hiç bir şey duymadıklarını belirtti.

Kampta Özbekler'in katledilişlerinin 75. yılı, bu yıl Amersfoort’da organize edilen bir programla anıldı. Toplantıya katılan ve Hollanda’da yaşayan Özbek, Kırgız, Nogay, Uygur ve Türkmen diaspora temsilcileri, anlatılanlar karşısında şoke oldular. Katılımcılar bundan böyle Türk ve Akraba topluluklar arasında daha sık toplantıların düzenlenmesini, birbirlerini yakından tanımak istediklerini belirttiler.

 

Türkevi Topluluğu adına kapanış konuşmasını yapan Veyis Güngör, her yıl 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü çerçevesinde Hollanda’daki Türk ve Akraba Toplulukları temsilcileri ile biraraya geldiklerini; her yıl farklı bir konuya dikkat çektiklerini söyledi. Örneğin geçen yıl, Dünya Uygur Kongresi Başkanı Rabia Kadir’in ‘Özgürlük Yolunda 10. Yıl’ konusu ele alındığını söyleyen Güngör, daha önceki yıl ise, Turan Kurultayı Başkanı Andras Biro’nun Avrasya Buluşmaları misafiri olduğunu belirtti. Güngör, Hollanda’daki Özbeklerin dramına, Hollanda’nın kurtuluşu olan 4 ve 5 Mayıs’ta dikkat çekilmesi gerektiğini söyledi.