Haftanın tarihine bakış

ANKARA (AA) – Nüfus yoğunluğu itibarıyla bugün ülkenin ikinci büyük kenti haline gelen Ankara, 13 Ekim 1923’te TBMM’de kabul edilen tek maddelik yasayla Türkiye’nin başkenti oldu.

Lozan Barış Antlaşması’nın TBMM tarafından onaylanmasından sonra İstanbul, 23 Eylül 1923’ten itibaren tahliye edilmeye başlandı. İstanbul’un işgal kuvvetlerince boşaltılması 6 Ekim 1923’te tamamlandı. Bunun ardından hükümet merkezi sorunu ortaya çıktı.

İsmet İnönü, arkadaşıyla Ankara’nın "başşehir" olmasını öngören tek maddelik kanun teklifini 9 Ekim 1923’te Meclis’e verdi. Teklif 13 Ekim 1923 günü Meclis Genel Kurulu’nda görüşülerek kabul edildi. Ankara’nın başkent olarak belirlenmesi Cumhuriyet’in ilanı için de bir adım oldu.

-Belli başlı öteki olaylar-

10 Ekim

680- Hazreti Muhammed'in torunu İmam Hüseyin, Kerbela'da başı kesilerek katledildi.

1813- İtalyan besteci Gueseppe Verdi doğdu.

1865- John Hyatts bilardo topunun patentini aldı.

1903- Kadın hakları mücadelesinin dünyadaki ilk öncülerinden Emmeline Pankhurst, İngiltere'de kadınların kurtuluşu mücadelesini yürütmek üzere ''Toplumsal ve Siyasal Kadın Birliği''ni kurdu.

1911- Çin'de Sun Yat-San liderliğindeki devrimciler, Manchu hanedanını yıktı.

1977- Tarihçi İsmail Hakkı Uzunçarşılı, 89 yaşında öldü.

1981- Aşık Ali İzzet, 79 yaşında hayatını kaybetti.

1982- Tiyatro ve sinema sanatçısı Yıldırım Önal, 51 yaşında vefat etti.

1985- Ünlü yönetmen Orson Welles, Los Angeles'ta 70 yaşında kalp krizinden öldü.

1993- Andreas Papandreu, 74 yaşında Yunanistan Başbakanı seçildi.

1995- Türk sinemasında 115 filmde rol alan ''babacan'' rollerin oyuncusu Kadir Savun yaşamını yitirdi.

1995- Garry Kasparov, bir ay süren satranç turnuvasında rakibi Viswanathan Anand'ı yendi.

2004- ANKA Haber Ajansının Onursal Başkanı, gazeteci yazar Müşerref Hekimoğlu, 83 yaşında vefat etti.

2007- Karadeniz ile Baltık Denizi'ni bağlayan petrol boru hattı anlaşması Azerbaycan, Gürcistan, Ukrayna, Polonya ve Litvanya'nın bakanları tarafından imzalandı.

2008- Finlandiya'nın eski Cumhurbaşkanı Martti Ahtisaari, BM temsilcisi olarak Kosova gibi dünyanın önemli sorunlarında gösterdiği olağanüstü başarılarından ötürü Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

2009- Türkiye ile Ermenistan arasında ilişkilerin normalleştirilmesi ve iki ülke arasındaki sınır kapısının açılmasına dair protokol, iki ülkenin dışişleri bakanları Ahmet Davutoğlu ve Eduard Nalbantyan tarafından İsviçre'nin Zürih kentinde imzalandı.

2012- Moskova-Şam seferini yapan Suriye'ye ait yolcu uçağı, kargosunda sivil havacılık kurallarına aykırı bazı malzemeler taşıdığı bilgisiyle Türk jetlerince Esenboğa Havalimanı'na indirildi. Yolcular tahliye edilerek uçakta arama yapıldı Arama sonrası uçak Ankara'dan ayrıldı.

2013- Eski Erzurum Milletvekili, Türk kültür ve düşünce hayatının önde gelen isimlerinden Nevzat Kösoğlu, 72 yaşında Ankara'da vefat etti.

2013- Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı, Corona virüsü Mers-CoV nedeniyle 124 kişinin öldüğünü açıkladı.

2015 - Ankara Sıhhiye Meydanı'nda yapılacağı duyurulan "Emek, Barış Demokrasi Mitingi" için çeşitli illerden gelen vatandaşların sabah saatlerinde Ankara Garı önünde toplanması sırasında, iki canlı bomba üç saniye arayla kendini patlattı. Bombalı saldırı sonucunda 102 sivil hayatını kaybetti, 391 kişi yaralandı.

11 Ekim

1689- Rus Çarı Büyük Petro öldü.

1811- İlk buharlı feribot ''Juliana'', New York-New Jersey arasındaki seferlerine başladı.

1868- Thomas Edison ilk icadı elektrikli ses makinesi (fonograf) için patent aldı.

1881- David Houston, kameralar için rulo filmin patentini kaydettirdi.

1922- TBMM Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Mudanya Mütarekesi imzalandı.

1924- TBMM yeni binasına taşındı; Cumhuriyet Bayramı'nın ilk kutlama töreni burada yapıldı.

1926- Kıyafet Kanunu kabul edildi.

1929- Yavuz savaş gemisinin onarımı bitti. Gemi, Türk Deniz Kuvvetlerine teslim edildi.

1939- Einstein, ABD Başkanı Roosevelt'e, atom bombası konusuna dikkatini çekmek için yazdığı ünlü mektubunu kaleme aldı.

1948- BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Ulusal Komisyonu kuruldu.

1963- Fransız şarkıcı Edith Piaf ve Fransız yazar ve ozan Jean Cocteau öldü.

1968- Apollo 7, ilk görevini astronotlar Wally Schirra, Donn Fulton Eisele ve R. Walter Cunningham ile başarıyla gerçekleştirdi.

1972- Milli Selamet Partisi (MSP) kuruldu.

1976- Çin'de, aralarında Mao Zedong'un eşi Çiang Çing'in de bulunduğu dört politbüro üyesi darbe yapmayı planladıkları gerekçesiyle tutuklandı.

1977- Deniz bilimcisi Kaptan Cousteau, ünlü teknesi Calypso ile İstanbul'a geldi.

1979- Gazeteci Abdi İpekçi cinayeti zanlısı Mehmet Ali Ağca'nın yargılanmasına başlandı.

1980- Yönetmen Ali Özgentürk'ün ''Hazal'' filmi, 29. Uluslararası Mannheim Film Festivali'nde üç ödül aldı.

1980- Uzay istasyonu Salyut 6'da 185 gün kalarak rekor kıran Sovyet kozmonotları dünyaya döndü.

1981- Erden Kıral'ın yönettiği ''Bereketli Topraklar Üzerinde'' filmi, Avrupa Film Festivali'nde birinci oldu.

1984- Avrupa Parlamentosu, Türkiye-Avrupa Ekonomik Topluluğu Karma Parlamento Komisyonunun yeniden kurulmasına karar verdi, fiili çalışmayı askıya aldı.

1984- ''Challenger'' ile uzaya çıkan astronot Kathy Sullivan, uzayda yürüyen ilk Amerikalı kadın oldu.

1985- Şair Metin Eloğlu, 58 yaşında öldü.

1987- 12 Eylül'de kapatılan Türkiye İşçi Partisinin son genel başkanı, sosyolog Behice Boran, 77 yaşında vefat etti.

1999- ''Yılanların Öcü'', ''Onuncu Köy'' ve ''Amerikan Sargısı''nın yazarı Fakir Baykurt Almanya'da hayatını kaybetti.

2005- Ünlü şair ve yazar Attila İlhan, yaşama veda etti.

2007- Yazar Mehmed Uzun, Diyarbakır'da tedavi gördüğü hastanede öldü.

2009- Türk sinemasının usta yönetmenlerinden Halit Refiğ vefat etti.

2011- Ukrayna'daki Turuncu Devrim'in simge ismi ve eski Başbakanı Yulya Timoşenko, ülkesini Rusya ile yaptığı gaz anlaşmasında zarara uğrattığı gerekçesiyle 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

2013- Makedonya'nın başkenti Üsküp'e bağlı Çayır Belediyesinde Türkçe resmi dil olarak kabul edildi.

12 Ekim

1492- Cenovalı denizci Kristof Kolomb, karaya ayak bastı. Buraya ''Aziz Kurtarıcı'' anlamına gelen ''San Salvador'' adını verdi.

1579- Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa, bir Boşnak tarafından sarayında öldürüldü.

1926- ''Lotus'' davasına ait Türk-Fransız karar anlaşmazlığı, Cenevre Uluslararası Mahkemesine götürüldü.

1935- Ünlü İtalyan tenor Luciano Pavarotti doğdu.

1956- ''Otuz Beş Yaş''ın yazarı şair Cahit Sıtkı Tarancı, tedavi gördüğü Viyana'da 46 yaşında öldü.

1958- Başbakan Adnan Menderes yurttaşlardan ''Vatan Cephesi'' kurmalarını istedi.

1964- James Bond'un yaratıcısı İngiliz yazar Ian Fleming öldü.

1984- IRA, Margaret Thatcher'in kaldığı otele bomba attı. Thatcher kurtuldu, fakat beş kişi öldü.

1987- Türkiye Cumhuriyeti'nin altıncı Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, 84 yaşında öldü.

1991- Sovyetler Birliği Başkanı Gorbaçov ile diğer cumhuriyet liderlerinin bir araya geldiği Devlet Konseyi toplantısında, ''KGB''nin lağvedilmesi' kararı alındı.

2001- Orkestra şefi Hikmet Şimşek, 77 yaşında vefat etti.

2004- İslami Cemiyet ve Cemaatleri Birliğinin yöneticisi Metin Kaplan, gözaltına alındığı Almanya'dan özel uçakla Türkiye'ye getirildi. 13 Ekim'de tutuklanan Kaplan, Bayrampaşa Cezaevine konuldu.

2006- Fransa Ulusal Meclisinin sözde Ermeni soykırımının inkarının suç sayılmasına ilişkin yasa teklifini kabul etmesi tepkilere neden oldu.

2007- Nobel Barış Ödülü, küresel ısınmaya karşı mücadelesiyle son dönemde öne çıkan eski ABD Başkan Yardımcısı Al Gore ve BM Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli'ne (IPCC) verildi.

2008- Gazeteci, spiker, radyo televizyon alanındaki ilk devlet sanatçısı Nedret Selçuker, İstanbul'da yaşamını yitirdi.

2011- 48. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali kapsamında,''Geç Gelen Altın Portakallar'' ödül töreni yapıldı ve 1980 askeri darbesi nedeniyle yapılamayan 1980 yılı festivalinin ödülleri dağıtıldı. ''En İyi Film'' ödülü ''Sürü'' filmine, ''En İyi Yönetmen'' ödülüne Zeki Ökten, ''En İyi Erkek Oyuncu'' ödülüne Tarık Akan ile Aytaç Arman, ''En İyi Kadın Oyuncu'' ödülüne Güngör Bayrak ve Melike Demirağ layık görüldü.

2012 - 2012 Nobel Barış Ödülü'ne Avrupa Birliği layık görüldü.

2015 - Usta oyuncu, komedyen Levent Kırca, 67 yaşında İstanbul'da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.

2015 - Nobel ekonomi ödülüne İngiliz iktisatçı Angus Deaton layık görüldü.

13 Ekim

1911- İtalyanlar Derne'yi işgal etti.

1914- Garrett Morgan gaz maskesini icat etti ve patentini aldı.

1921- TBMM Hükümeti ile Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan) arasında Kars Antlaşması imzalandı.

1923- TBMM'de, Ankara'nın hükümet merkezi olması kararlaştırıldı.

1955- Suna Kan, ''Viotti Keman Yarışması''nda birinci oldu. Yarışma, ünlü İtalyan kemancı Giovanni Battista Viotti adına düzenlenmişti.

1968- Avustralya'ya ilk Türk işçi kafilesi hareket etti.

1973- ''Halikarnas Balıkçısı'' Cevat Şakir Kabaağaçlı, 87 yaşında öldü.

1983- 12 Eylül 1980'den sonra oluşturulan Danışma Meclisinin görevi sona erdi.

1986- Tiyatro sanatçısı Kamran Yüce, 60 yaşında trafik kazasında öldü.

1994- Mali Polis, Halil Bezmen'e ait trilyonlarca lira değerindeki antika, tarihi eser ve tabloyu, ABD'ye kaçırılmak üzereyken ele geçirdi.

1995- Prag'daki Dünya Grekoromen Güreş Şampiyonası'nda, 82 kiloda Hamza Yerlikaya Dünya Şampiyonu oldu.

1995- İngiliz fizikçi Joseph Rotblat ve içinde bulunduğu antinükleer grup, Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

1996- Radikal gazetesi yayın hayatına başladı.

1999- Gazeteci, sinema ve tiyatro yazarı Mahmut Tali Öngören öldü.

2005- Barış Harekatı öncesi yıllarda Kıbrıs'ta beş yıl gizli Türk Mukavemet Teşkilatını yöneten ''Bozkurt'' kod adlı emekli Tuğgeneral Kenan Çoygun, 81 yaşında Ankara'da öldü.

2006- Anayasa değişikliğiyle milletvekili seçilme yaşı 25'e indirildi.

2012- Türkiye'den KKTC'ye yıllık 75 milyon metreküp içme ve sulama suyu taşıyacak KKTC Su Temin Projesi'nin su geçişi ve kara yapılarının temeli, Mersin'in Anamur ilçesinde atıldı.

2013- FIVB Kadınlar Dünya Kulüplerarası Voleybol Şampiyonası final maçında Vakıfbank, Brezilya'nın Unilever Volei takımını 3-0 yenerek, kupanın sahibi oldu.

2013- Hindistan'ın Madya Pradeş eyaletindeki köprüde yaşanan izdiham nedeniyle 109 kişi hayatını kaybetti.

14 Ekim

1808- Nizamı Cedid, Sekbanı Cedid adıyla yeniden kuruldu.

1925- Türkiye'de ilk betonarme köprü, Menderes Nehri üzerinde yapıldı.

1926- İstanbul'da ilk resmi nikah, Şehremini Muhittin Bey tarafından kıyıldı.

1927- Türk Milli Futbol Takımı, Bulgaristan'ı 3-1 yendi.

1944- Hitler'e suikastta rol alan Mareşal Erwin Rommel intihar etti.

1947- ABD test pilotu Chuck Yeager, ses duvarını aştı.

1973- Genel seçimler sonuçlandı. Cumhuriyet Halk Partisi 187, Adalet Partisi 148, Milli Selamet Partisi 48 milletvekilliği kazandı.

1982- Yaşar Kemal, Fransa'da Uluslararası Cino del Duca Ödülü'nü aldı.

1987- Uluslararası Atatürk Barış Ödülü, Federal Almanya Cumhurbaşkanı Richard von Weizsaecker'e verildi.

1992- Rusya'nın en korkunç seri katili Andrei Chikatilo, 52 kadın ve çocuğu öldürmek veya yaralamak suçundan mahkum edildi. Chikatilo 1994'te idam edildi.

1994- Nobel Barış Ödülü Yaser Arafat, İzak Rabin ve Şimon Peres'e verildi.

2003- Bağdat'ta Türk Büyükelçiliği yakınında bomba yüklü araç patlatıldı. Elçilik binası zarar gördü. Saldırgan öldü, altı kişi yaralandı.

2004- Yeraltı dünyasından Alaattin Çakıcı, tutuklu bulunduğu Avusturya'dan Türkiye'ye getirildi. Tutuklanan Çakıcı, Tekirdağ'da F Tipi Cezaevine konuldu.

2005- Türk sinemasının kötü adamı olarak tanınan Bilal İnci, 69 yaşında İstanbul'da öldü.

2006- Ünlü bestekar Prof. Dr. Selahattin İçli 83 yaşında vefat etti.

2009- Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Bursa'da oynanan Türkiye-Ermenistan 2010 Dünya Şampiyonası grup eleme futbol maçını izledi.

2011- Milli Gemi (MİLGEM) Projesi kapsamında, İstanbul Tersanesi Komutanlığında inşa edilen ve 27 Eylül'de hizmete giren Türkiye'nin ilk milli savaş gemisi ''TCG Heybeliada'' tanıtıldı.

2013- Irak İnsan Hakları Bakanlığı, ülke genelindeki şiddet olaylarında 1 yılda 158 çocuğun hayatını kaybettiğini, 854 çocuğun yaralandığını bildirdi.

15 Ekim

1917- Fransızlarca tutuklanan ve Alman gizli servisine bilgi verdiğini kabul eden Hollandalı dansçı Mata Hari (Margaretha Geertruida), askeri mahkemece yargılandıktan sonra kurşuna dizildi.

1927- Gazi Mustafa Kemal Paşa, Cumhuriyet Halk Partisi Kurultayı'nda ''Büyük Nutuk''u okumaya başladı.

1928- Almanya'dan hareket eden dünyanın en büyük hava gemisi Graf Zeppelin, Amerika'da New Jersey'e ulaştı. Uçuş 111 saat sürdü.

1934- Mao Zedung'a bağlı yüz bin kişilik birlik, Çin'in güneydoğusundan kuzeydoğusuna kadar sürecek 10 bin kilometrelik ''Büyük Yürüyüş''e başladı.

1937- Yeni harflerle basılan ilk kağıt paralar tedavüle çıktı. Üzerinde Atatürk'ün resmi bulunan 100 liralık banknotlar 1942'de tedavülden kaldırıldı.

1958- Şair Asaf Halet Çelebi, 51 yaşında öldü.

1961- Uluslararası Af Örgütü Londra'da kuruldu.

1961- Yeni anayasaya göre Meclis ve Senato seçimleri yapıldı.

1964- Sovyetler Birliği lideri Nikita Kruşçev, Karadeniz kıyısında tatildeyken görevden alındı. Yerini Leonid Brejnev aldı. Aleksey Kosigin başbakan oldu.

1993- Nobel Barış Ödülü, Nelson Mandela ve Frederik de Klerk'e verildi.

2006- Eski çalışma bakanlarından Prof. Dr. Cahit Talas vefat etti.

2007- Nobel ekonomi ödülü, ekonomistlerin piyasaların iyi işlediği durumları iyi işlemediği durumlardan ayırt etmesini sağlayan mekanizma tasarım kuramını ortaya atan ve geliştiren ABD'li üç ekonomist Leonid Hurwicz, Eric Maskin ve Roger Myerson'a verildi.

2008- Şair Fazıl Hüsnü Dağlarca, İstanbul'da vefat etti.

2013- Filipinler'in orta kesiminde meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremde 144 kişi öldü, 291 kişi yaralandı.

2013- Yüksek Mimar Oktay Ekinci, beyin kanaması nedeniyle bir süredir tedavi gördüğü Alman hastanesinde 61 yaşında hayatını kaybetti.

2015 - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Büyük Dairesi, Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek'in, 1915 olaylarına ilişkin Ermeni iddiaları hakkındaki açıklamaları nedeniyle İsviçre'de ceza alması konusunda verilen ihlal kararıyla ilgili bu ülkenin yaptığı itiraz başvurusunu reddetti.

16 Ekim

1793- Fransa Kraliçesi Marie Antoinette giyotinle idam edildi.

1924- Topkapı Sarayı müze olarak ziyarete açıldı.

1940- Varşova gettosu Nazi SS birlikleri tarafından kuruldu.

1964- Çin, ilk atom bombasını patlatarak dünyanın dördüncü nükleer gücü oldu.

1966- Türkiye-Sovyetler Birliği milli futbol karşılaşmasını Türkiye 2-0 kazandı.

1970- Enver Sedat, Mısır Devlet Başkanı oldu.

1981- Isparta Cezaevinden izinli çıkan Yılmaz Güney'in yurt dışına kaçtığı anlaşıldı.

1990- Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov, ''serbest piyasa ekonomisi''ne geçileceğini açıkladı.

1994- Türk asıllı Alman vatandaşları Leyla Onur ile Cem Özdemir, Almanya parlamentosuna milletvekili seçildi.

2003- Mustafa Kemal portreleriyle tanınan ressam Avni Arbaş, 84 yaşında İzmir'de öldü.

2004- MKE'ye bağlı Çankırı Silah Fabrikasında Türkiye'nin ilk bomba atar silahı üretilmeye başlandı.

2007- TBMM Başkanvekili Güldal Mumcu, TBMM Genel Kurulunda, 34 yıl aradan sonra ilk kez bir kadın milletvekili olarak Meclisi yönetti.

2007- Brezilyalı ve Arjantinli paleontologlar, Arjantin'in Patagonya bölgesinde, 88 milyon yıl önce yaşamış 32 ile 34 metre boyunda şimdiye kadar bilinmeyen bir türde dev bir otobur dinozorun fosilini bulduklarını açıkladı.

2013- Güney Asya ülkelerinden Laos'ta iç hatlar seferini yapan bir yolcu uçağının düşmesi sonucu 44 kişi öldü.

2015 - Asrın Projesi olarak ifade edilen KKTC'nin 50 yıllık su ihtiyacını karşılayacak "KKTC Su Temin Projesi"nin açılışı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı, Başbakan Ahmet Davutoğlu ile KKTC Başbakanı Ömer Kalyoncu'nun katılımıyla Mersin'in Anamur ilçesinde yapıldı.

2015 - Türk Sinemasında birçok önemli filme imza atan Memduh Ün, 95 yaşında yaşamını yitirdi.

2015- Türkiye'nin 7. haberleşme uydusu Türksat 4B, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü'nden başarıyla uzaya gönderildi.