Türkiye 2013 yılında siyasi irade bekliyor

Türkiye, Avrupa Birliği´ne (AB) üyelik müzakerelerinin yeni yılda İrlanda´nın AB dönem başkanlığını devralmasıyla hız kazanması bekleniyor.

Türkiye ilk olarak, Fransa´nın bloke ettiği ve hiçbir açılış kriteri bulunmayan Ekonomik ve Parasal Politika´nın açılmasını istiyor. Fransa´nın bloke ettiği bir diğer fasıl olan Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu´nun da önümüzdeki 6 aylık süreçte açılması için çalışmalar devam ediyor.

Türkiye´ye en fazla Fransa ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi engel çıkardı, 8 fasıl ek protokole takıldı.

AB´ye üyelik müzakerelerinde fasılların ele alınmasında, AB´nin karar alma mekanizmaları ve bürokrasisinden kaynaklanan karmaşık bir süreç işliyor. Buna göre öncelikle, AB fasıllarla ilgili alanlarda bir tarama çalışması yapıyor. Tarama sonu raporları ilgili alandaki AB müktesebatına uyum düzeyini ortaya koyuyor. Bu raporların AB Konseyi tarafından onaylanmasının ardından, fasıllar açılıyor.

Bununla birlikte, fasıllar açılış kriteri olanlar ve olmayanlar olarak ikiye ayrılıyor. Açılış kriteri olanlarda, önceden belli olan kriterler yerine getirildikten sonra Komisyonun önerisiyle Konsey faslın açılmasına karar veriyor.

Açılış kriteri olmayanlarda ise, Konsey kararıyla Dönem Başkanlığı Türkiye´ye faslın açılması için resmi mektup iletiyor. Bu mektupta Türkiye´den müzakere pozisyon belgesini hazırlamasını istiyor. Türkiye´nin müzakere pozisyon belgesine bakarak AB´nin 27 ülkesi, ortak tutum belgesi hazırlıyor ve bu belge Konsey´de onaylanıyor. Açılan bazı fasılların kapanış kriterleri de bulunuyor.

Aday ülkelerin bu kriterleri de karşılaması gerekiyor. Tüm bunlar yerine getirildikten sonra fasıllarla ilgili süreç "geçici olarak kapatılma" adı altında sona eriyor. "Geçiçi" ifadesinin nedeni ise, ilerleyen süreçte ortaya çıkabilecek mevzuat değişiklikleri olarak gösteriliyor.

AÇILAN VE BEKLEYEN FASILLAR

Türkiye´nin AB ile üyelik müzakere süreci resmi olarak 3 Ekim 2005´te başladı. 7 yıllık süreçte Türkiye-AB arasında toplam 33 fasıldan 13 fasıl müzakerelere açıldı, bir tanesi (geçici olarak) kapatıldı. Açılmayan 20 fasıldan 17´si, AB Konseyi ve bazı üye ülkelerin siyasi engeline takılarak bloke edildi.

Müzakereye açılan fasıllar şunlar:

(4. Fasıl) Sermayenin Serbest Dolaşımı, (6. Fasıl) Şirketler Hukuku, (7. Fasıl) Fikri Mülkiyet Hukuku, (10. Fasıl) Bilgi Toplumu ve Medya, (12. Fasıl) Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı, (16. Fasıl) Vergilendirme, (18. Fasıl) İstatistik, (20. Fasıl) İşletme ve Sanayi Politikası, (21. Fasıl) Trans-Avrupa Ağları, (25. Fasıl) Bilim ve Araştırma (geçici olarak kapandı), (27. Fasıl) Çevre, (28. Fasıl) Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, (32. Fasıl) Mali Kontrol.

Öte yandan, tarama süreci 2006´da sona ermiş olmasına karşın, 10 faslın tarama sonu raporu resmi olarak Türkiye´ye iletilmedi. 9 faslın tarama sonu raporu bazı üye ülkelerin itirazlarından dolayı Konsey´in onayını beklerken, "Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası" faslının tarama sonu raporunu Komisyon hazırlamadı. Tarama sonu raporlarının resmi olarak Türkiye´ye iletilmemiş olması, bu fasıllardaki muhtemel açılış kriterlerinin resmi olarak Türkiye´ye bildirilmesini de engelliyor.

Konsey´de bekleyen söz konusu tarama sonu raporları şöyle:

"(2. Fasıl) İşçilerin Serbest Dolaşımı, (13. Fasıl) Balıkçılık, (14. Fasıl) Taşımacılık Politikası, (15. Fasıl) Enerji, (22. Fasıl) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu, (23. Fasıl) Yargı ve Temel Haklar, (24. Fasıl) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik, (30. Fasıl) Dış İlişkiler, (31. Fasıl) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası (Komisyon raporu hazır değil), (33. Fasıl) Mali ve Bütçesel Hükümler.

EK PROTOKOL SORUNU VE FRANSA ENGELİ

Ek Protokol konusu, 11 Aralık 2006 tarihli AB Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi´nde alınan karar doğrultusunda 8 fasıl için açılış kriteri, diğer tüm fasıllar için ise kapanış kriteri niteliği taşıyor. Söz konusu kararda, "Konsey, Türkiye, Gümrük Birliği´ni Kıbrıs da dahil olmak üzere 10 üye ülkeyi kapsayacak şekilde genişleten AB-Türkiye Ortaklık Anlaşması´nın Ek Protokolü´nde yer alan taahhütlerini yerine getirene kadar, Türkiye´nin Kıbrıs Cumhuriyeti´ne getirdiği kısıtlamalarla ilgili 8 faslın müzakerelerinin askıya alınmasına ve diğer fasılların kapanmamasına karar vermiştir" ifadesi yer alıyor.

11 Aralık 2006 tarihli Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi Kararı çerçevesinde Ek Protokol nedeniyle askıya alınan fasıllar şunlar:

(1. Fasıl) Malların Serbest Dolaşımı, (3. Fasıl) İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi, (9. Fasıl) Mali Hizmetler, (11. Fasıl) Tarım ve Kırsal Kalkınma, (13. Fasıl) Balıkçılık, (14. Fasıl) Taşımacılık Politikası, (29. Fasıl) Gümrük Birliği, (30. Fasıl) Dış İlişkiler.

Ayrıca GKRY, 8 Aralık 2009 tarihli Genel İşler Konseyi toplantısında 6 fasılda ilerleme kaydedilmesini tek taraflı olarak "normalizasyon" şartına bağladığını beyan ederek süreci bloke etmiş oldu.

GKRY´nin tek taraflı olarak bloke ettiği fasıllar (2. Fasıl) İşçilerin Serbest Dolaşımı, (15. Fasıl) Enerji, (23. Fasıl) Yargı ve Temel Haklar, (24 Fasıl) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik, (26. Fasıl Fasıl) Eğitim ve Kültür, (31. Fasıl) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası".

Fransa ise 5 faslın açılmasını "üyelikle doğrudan ilgili" olduğu gerekçesiyle bloke etti. Fransa´nın tek taraflı olarak bloke ettiği fasıllar da, (11. Fasıl) Tarım ve Kırsal Kalkınma (11 Aralık 2006 tarihli Konsey Kararı çerçevesinde de bloke), (17. Fasıl) Ekonomik ve Parasal Politika, (22. Fasıl: Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu, 33. Fasıl: Mali ve Bütçesel Hükümler, 34. Fasıl: Kurumlar.

AÇILMASI İSTENEN VE İSTENMEYEN FASILLAR

Mevcut durumda, siyasi blokaj olmayan ve genellikle aday ülkelerin müzakere süreçlerinin son aşamasında açılan 3 fasıl bulunuyor. Bunlar (5. Fasıl) Kamu Alımları, (8. Fasıl) Rekabet Politikası ve (19. Fasıl) Sosyal Politika ve İstihdam fasılları.

Türkiye 2013´le başlayacak İrlanda dönem başkanlığında hiçbir açılış kriteri bulunmayan (17. Fasıl) Ekonomik ve Parasal Politika´nın açılmasını istiyor. Fransa tarafından bloke edilen bu faslın yanı sıra, (22. Fasıl) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu, Türkiye´nin önümüzdeki dönem açılmasını istediği bir diğer fasıl.

Türk yetkililer AB´nin siyasi irade göstermesi halinde, tüm fasılların çok kısa sürede açılabileceğini ve Türkiye´nin bu süreci hızla ve başarıyla tamamlayabileceğini vurguluyor.

İrlanda´nın AB Bakanı Lucinda Creighton da, daha önce yaptığı açıklamada, dönem başkanlıkları sırasında Türkiye-AB ilişkilerinin ivme kazanmasını istediklerini belirterek, en az bir müzakere başlığını açmayı istediklerini ifade etmişti.