Türkiye 12 yıldır bu acıyı unutmadı

17 Ağustos 1999 tarihinde saatler gece 03.02’yi gösterdiğinde Marmara Bölgesi 7.4 büyüklüğündeki depremle sarsıldı. Facianın boyutu ise gün ağardığında ortaya çıktı. Merkez üssü Gölcük olan ve 45 saniye süren deprem İzmit’i yerle bir etti.

Yüzyılın felaketi resmi verilere göre 17 bin 840 can aldı, geride 43 bin 953 yaralı ve 505 sakat kaldı. 285 bin 211 konut, 42 bin 902 işyeri hasar gördü. Resmi olmayan bilgilere göre ise yaklaşık 50 bin kişi öldü, 100 bin kişi yaralandı, 133 bin 683 bina çöktü ve 600 bin kişi evsiz kaldı. Depremden sonra yaraların sarılması için harekete geçen devlet, prefabrik evlere yerleştirilen depremzedeler için 20 bin konut yaptı. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi 2 bin 177 hasarlı binayı yıktı. 5 milyon metrekare alan kamulaştırıldı ve İzmit’e acil afet kaçış yolları yapıldı. Enkazları bile 6 ayda zor kaldırılan Gölcük de yeni kimliğiyle, yeniden doğdu. 6 bin 500 kişinin öldüğü ilçede şimdi 3 kattan fazla binaya ruhsat verilmiyor.

Yürek burkan hikayeler

Depremde yıkılan binaların yerine yenileri yapıldı, hasarlı yapılar, yollar, viyadükler onarıldı. Ancak 12 senedir onarılamayan tek şey yakınlarını kaybetmenin acısı olarak kaldı. Kimi hala ölen oğlunun, eşinin fotoğraflarına bakamıyor, kimi evladından kalan eşyalara dokunamıyor. Kiminin çocuğuna aldığı hediye elinde kaldı, kiminin acısı dizelere yansıdı, kimisi ise hala kayıplarını arıyor. Acılar ilk günkü gibi tazeliğini koruyor. 7 yaşındaki oğlunu kaybeden ve o döneme kadar ikinci çocuğu olmayan 42 yaşındaki Meryem Kavşut, depremden sonra dünyaya gelen 2 evladıyla hayata yeniden bağlandı.

15 yaşındaki oğlunu ve eşini kaybeden 58 yaşındaki Rıza İncekara da evladının cebinden çıkan kâğıt para üzerine şiir yazıp evinin duvarına astı. “Depremde yaşamını yitiren eşim Melek ve oğlum Servet’in cenazeleri ile kalan eşyalarını aylar sonra teslim alabildim’’ diyen İncekara, “Oğlumun kıyafetlerini kontrol ederken, depremden önceki gece yani 16 Ağustos’ta ona verdiğim harçlıktan kalan para çıktı. Bu parayı aldım, çerçevelettirdim ve duvara astım. Kâğıt paranın üzerine de şu dizeleri yazdım: ‘Gömdüm oğul seni toprağa gömdüm. Tabutunun üzerinde akan pınara döndüm’. Şimdi resimlere bakarak özlem gideriyorum” diyor.

Aldığı hediye elinde kaldı

Ağrı’da vatani görevini yaptığı sırada, 17 Ağustos depreminde 1,5 yaşındaki oğlu ve hamile eşini kaybeden Erkan Saraç, askerden izne gelirken olaydan habersiz bir şekilde eşine ve çocuğuna aldığı hediyeleri 12 yıldır saklıyor. İki yıl evli kaldığı eşinin ölümünden sonra evlenmeyi hiç düşünmediğini dile getiren Saraç,

“8 yıl boyunca o psikolojiyi üzerimden atamadım. İlk zamanlar öldüklerine bile inanamadım’’ şeklinde konuştu. Oğlunu ve eşini enkaz altında bırakan Huriye Özdemir de aradan geçen 12 yıla rağmen çok katlı binalara çıkamadığını anlatıyor. Eşi, oğlu ve gelini ile torununu kaybeden 81 yaşındaki emekli astsubay Ali Yılmaz da diğerleri gibi teselliyi fotoğraflarda arıyor. İki katlı binanın enkazında 12 yaşındaki kızını kaybeden, eşi ve oğluyla birlikte beton yığınlarının arasından çıkarılan Firdevs Akgül de depremden bu yana ilaç tedavisi görerek ayakta duruyor. Acılı anne felaket gecesini gözyaşlarıyla anlatırken kızını çok özlediğinin altını çiziyor.

Su altındaki felakete daldı

Asrın felaketi olarak anılan 17 Ağustos 1999 Marmara depreminde göçük altında kaldıktan sonra iki bacağı kesilen Ufuk Koçak, aradan geçen 12 yıl sonra depremde sular altına gömülen Değirmendere sahiline daldı.

Koçak, su altında o dönemde sahilde bulunan iskelenin, Avcılar Kulübü’nün, çınar ağaçlarının hala dimdik ayakta durduğunu anlattı. Depremde önce gezdiği yerlerde şimdi balıkların dolaştığını belirten Koçak, aradan 12 yıl geçmesine rağmen depremin gerçek yüzünün bütün çıplaklığı ile su altında durduğunu ifade etti. Depremde göçük altında 3 gün kaldığını dile getiren Koçak, bacaklarını kaybetmesine rağmen yaşama tutunduğunu kaydetti. Dalgıçların tespitlerine göre, yaklaşık 100 metrelik alan içinde 25 metre derinlikte midye ve yosunlarla kaplanmış 3 katlı Çınar Otel’in kalıntıları görülüyor. Çınar ağaçları, evler, arabalar balıkların yuvası haline gelmiş. Ufuk Koçak ile birlikte dalan İlker Kenan da Kocaeli’nde deprem izi kalmadığını, ancak suyun altında tüm çıplaklığıyla durduğunu ifade etti. ‘Biz her aşağı indiğimizde 17 Ağustos’u bir kere daha yaşıyoruz.’ diyen İlker Kenan, “ Depremden sonra enkazlar hızla kaldırıldı ve örtüldü. Her dalışımızda gözlerimizden yaşlar geliyor. Ama elimizden de bir şey gelmiyor.” ifadesini kullandı.

Cesetlerle birlikte 2 gün

Depremde eşi, oğlu, annesi ve kardeşini kaybeden Ülkü Karahan, enkaz altında 48 saat birlikte kaldığı kızı sayesinde yeniden yaşama tutundu ancak ölen oğlu ile eşinin fotoğraflarına 12 yıldır bakamıyor. İzmit´teki Arızlı Irak Konutları´nda yaşayan Karahan, 12 yıl önce yaşanan depremde, oturduğu evle birlikte 5 binanın yıkıldığını söyledi. Evlerinin enkazından eşi ve oğlunun cansız bedeninin çıkarıldığını belirten Karahan, şunları söyledi: "Ezan sesleriyle zamanı tayin etmeye çalışıyordum. Kızım 5 yaşındaydı. Enkaz kaldırılırken bacağıma inşaat demiri saplandı. Uzun uğraşlar sonucu bacağıma saplanan demirlerden kurtararak beni ve kızımı dışarı çıkartmışlar. Beni öldü zannettikleri için hastane bahçesinde ölülerin arasına attılar. 2 gün burada ölülerle kaldım. Üzerimde 2-3 tane ceset vardı. Ama kendimde değildim. Cenazeler ceset torbalarına konulmaya başlanınca birisi yaralı bacağıma dokunmuş, inlemişim. Daha sonra görevliler beni hastaneye götürmüş."

Kolu da gidiyordu

Depremde 83 kişiye mezar olan binadan sağ kurtulan iki kişiden biri olan Bedensel Engelliler Spor Federasyonu Asbaşkanı Adanalı Ali Duran Karakaya, felaketin 12´nci yılında, yaşadıklarını dün gibi hatırlıyor. 14 yaşındayken geçirdiği bir kaza sonrası omurilik zedelenmesi nedeniyle bir daha yürüyemeyen Karakaya, bir konferans için gittiği Adapazarı´nda yaşadığı depremde, saatlerce enkaz altında kurtarılmayı beklemiş. Enkazda kolonun altında sol kolunu görevlilerin ´kesmek´ istediğini anlatan Karakaya şunları söyledi: "Ciğerlerimdeki hasardan dolayı güçlükle nefes alıyordum. Konuşamıyordum. ´Zaten engelliyim, ayaklarım tutmuyor, kolumu da keserseniz ne yapayım´ diyebildim sonunda..."
 
17 Ağustos bilançosu

17 Ağustos depremi, bütün Marmara Bölgesi´nde, Ankara´dan İzmir´e kadar geniş bir alanda hissedildi. Resmi raporlara göre 18 bin 373 kişi öldü, 48 bin 901 kişi de yaralandı, 505 kişi de sakat kaldı. Yaklaşık 120 binden fazla bina ya yıkıldı ya da ağır hasar aldı; deprem nedeniyle 600 binden fazla kişi evsiz kaldı. 16 milyona yakın insan, depremden değişik düzeylerde etkilendi. Türkiye´de yakın tarihin en önemli olayı olan 17 Ağustos depremi, resmi olmayan sonuçlara göre ise 50 binden fazla kişinin canını aldı, 100 bini aşkın kişiyi yaraladı. 2010 yılında yayımlanan Meclis Araştırması Raporu´na göre hâlâ deprem sonrası yapılan prefabrik konutlarda yaşayanların sayısı ise 147 bin 120 kişi.