Kentleşmeyle endemik bitkiler yerini istilacıya bıraktı

İstanbul'daki 2 bin 512 doğal bitki içeresinde yer alan ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan 56 endemik tür, kentleşme ve insan faktörü nedeniyle yerini her ortama uyum sağlayabilen istilacı bitkilere bıraktı.

İstanbul Üniversitesi (İÜ) Orman Fakültesi Orman Botaniği Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ünal Akkemik, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İstanbul'un bitki çeşitliğini açısından oldukça zengin olduğunu ve kentte yaklaşık 2 bin 200 tür bitkinin bulunduğu söyledi.

Bunlara alt türlerin de eklenmesiyle çeşitliliğin 2 bin 512'ye çıktığını dile getiren Akkemik, kentin doğal bitkilerini inceleyerek "İstanbul'un Doğal Bitkileri" adıyla Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı'nın desteğiyle kitap çıkardığını anlattı.

Kitapta yaklaşık 982 bitki türüne yer verdiğini belirten Akkemik, "Çatalca'dan Tuzla'ya kadar, özellikle doğal alanlarda, parklarda, yol kenarlarında, arsalarda yani boş olan, çiçek gördüğüm, ulaşabildiğim her noktaya gitmeye çalıştım. Bitkilerin yoğun bir şekilde bulunabileceği alanlarda inceleme yaparak 982 türe ulaşabildim." diye konuştu.

İstanbul'da en yaygın bitkinin kara hindiba olduğunu vurgulayan Akkemik, özellikle terk edilmiş alanlarda, yollarda parklarda, şehir içerisinde toprak olan her yerde de ballıbabanın görüldüğünü söyledi.

Akkemik, bitkilerin yaşam alanlarına göre de gruplandırılabileceğini, İstanbul'da kumul, sulak, kayalık ve ormanlık alanlar gibi farklı ekosistemlerin olduğunu belirterek, şöyle devam etti:

"Bazı bitkiler sadece sahil şeritlerindeki kumullarda yetişiyor. Adını Kilyos'tan alan Kilyos peygamber çiçeği, sadece kumda yetişen kum incisi var. Kumda yetişen tür başka bir yerde olmuyor. Yine sulak alanlarda yetişenlerin de kurak yamaçlarda büyüme şansları yok. Sulak alanlardaki yapılaşma nedeniyle de bu türler kayboluyor. Kumullarda da yaz aylarındaki insan baskısı nedeniyle bitkiler zarar görüyor. Yine kayalık yamaçlar da son derece zengin ekosistemlerdir. Üzerinde ağaç olmayan kayalık ortamlara uyum sağlayan çok zengin bitki çeşitliği var. Ormanlık alanlar da daha farklı türleri görebiliyoruz. Türk zambağı sadece ormanlık alanlarda yetişiyor. İstanbul'un kuzeyindeki nemli kısımlarda, dere kenarlarında, gölgelik yerlerde yetişiyor. Kentsel alanlarda da doğadakilerin önemli bir kısmını göremiyoruz. Kentsel alanlarda yapılaşma nedeniyle endemik türler değil de daha çok istilacı, ekolojik aralığı geniş olan türler görünüyor. Ballıbaba buna örnek verilebilir."

- "Dünyada sadece İstanbul'da doğal olarak yetişiyor"

Ormanlık alanlardaki azalma ve insandan kaynaklanan baskıların İstanbul'un doğal bitki çeşitliliğini de olumsuz etkilediğini anlatan Akkemik, İstanbul'un çiçeklerinin genellikle orman alanlarının içinde, orman kenarlarında ve kayalık yamaçlarda doğal olarak yetiştiğini kaydetti.

Prof. Dr. Ünal Akkemik, İstanbul'a özgü endemik türler de olduğunu belirterek, "Endemik türe örnek olarak gösterilen ve dünyada doğal olarak sadece İstanbul'da yetişen sultan pelemirinin, yaşam alanı sadece Başakşehir çevresi. Bu bölgede sadece 11 noktada küçük parçalar halinde yayılan sultan pelemirinin 3 yetişme alanı yapılaşma nedeniyle yok oldu. Endemik türlerin doğal ortamlarında yetiştirilmesi sağlanmalı. Doğru olan bu tip türlerin yerinde korunması, yetiştirilmesi ve devamlılığın sağlanmasıdır. Yine endemik tür olan Kadıköy çiğdemi de şimdi sadece Elmalı havzasında yetişiyor. Bu havza son derece zengin bitki çeşitliliğine sahip. İçinde makilik, ormanlık ve sulak alanlar var. Yılın hangi mevsiminde giderseniz gidin değişik bitkiler görebiliyorsunuz." şeklinde konuştu.

- 56 endemik tür

Prof. Dr. Ünal Akkemik, İstanbul'da yaklaşık 56 endemik tür bulunduğunu, bunun bitki tür sayısına göre çok az olduğunu dile getirerek, Türkiye'deki doğal bitki türlerinin ise ancak yüzde 30'unun endemik olduğunu kaydetti.

Akkemik, İstanbul nazendesinin endemik bir bitki olduğunu, cirsium byzantinum (hoş kangal), trifolium apertum (kilaeum), istanbul düğün çiçeği gibi bitkilerin endemik türler arasında yer aldığını anlattı.

Kitabını bitkilerin renklerine göre de ayırdığında belirten Akkemik, "En fazla bitki rengi İstanbul'da sarı, sonrasında pembe, beyaz, mor ve mavi ve diğer renkler geliyor. İstanbul'da 50'ye yakın orkide çeşidi var. Yine 140 tane ağaç ve çalılardan oluşan odunsu bitkiler var. İstanbul'un bitki rengi sarı diyebiliriz." dedi.

Akkemik, kitapta çiçekler renklerine göre ayrıldığı için doğaya çıkan bir kişinin gördüğü çiçeğin rengine göre kitaptan hangi tür olduğuna bakabileceğini söyledi.

- "Park ve bahçelerde doğal türler kullanılmalı"

Prof. Dr. Ünal Akkemik, tek başına İstanbul'un bitki çeşitliğinin Hollanda'nın çeşitliliğinden daha fazla olduğunu belirterek, şu bilgileri verdi:

"İstanbul'un bitki çeşitliği yaklaşık 2 bin 500 civarında. Polanya'nın bitki çeşitliliği 2 bin 400 İngiltere'nin ise 2 bin civarında. Hollanda'nınki 2 binin altına düşüyor. Finlandiya daha da altında. En az bitki çeşitliliği ise bin civarında olan İzlanda. İstanbul'un doğal bitki çeşitliliği tek başına çok sayıda Avrupa ülkesinden fazla. Türkiye'nin bitki çeşitliliği ise yaklaşık 12 bin 500 civarında. Türkiye'deki çeşitlilik bütün Avrupa kıtasıyla eşit. Türkiye bir Avrupa, İstanbul da bir Avrupa ülkesi kadar bitki çeşidine sahip."

Akkemik, İstanbul'da görsel değeri olan nadir bulunan türlerin kaybolmaması için park ve bahçelerde kullanılabileceğini ifade ederek, yurt dışından bitki getirmek yerine kentin doğasında yer alan türlerin kullanılması gerektiğini kaydetti.