Kemer sıkma politikaları hatalı

Ekonomistler bu hafta büyük bir şaşkınlıkla iki ünlü Harvard Üniversitesi profesörünün imzasını taşıyan ve sık sık kemer sıkma reçetelerinin haklılığını kanıtlamak için başvurulan bir makalenin önemli hatalar içerdiğini öğrendiler. İkinci süpriz ise hataların, bir üniversite öğrencisi tarafından, ev ödevini hazırlarken ortaya çıkarılmasıydı.

Tarih, 4 Ocak 2010. Yer, Atlanta´da Mariott Oteli.
Amerikan İktisatçılar Birliği´nin yıllık kongresinde Profesör Carmen Reinhart ve eski IMF Baş ekonomisti Ken Rogoff, Borç Zamanında Büyüme (Growth in a Time of Debt) başlıklı bir ortak çalışma sundular.

Tam da ekonomik kriz döneminde sunulan makale hemen yankı buldu.

Makale yaptığı hesaplamalarla, bir ülkede kamu borçları, bütün ekonominin, yani gayrıfasi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde doksanına kadar çıktığında, ekonomik büyüme yani kalkınma hızının, dramatik bir şekilde düşeceği tezini savunuyordu.

Makalenin ünü dört bir yana yayıldı, ekonomi politikalarıyla boğuşan politikacı ve bürokratlar tarafından okunmaya başlandı.

Thomas´ın hesapları bir türlü tutmuyor

Bir de öğrenciler tabi. Bunlar arasında Thomas Herndon da vardı.

Massachusetts Amherst Üniversitesi´ndeki profesörleri, Herndon´un sınıfına bir ekonomi ödevi vermişti. İstedikleri bir ekonomik makaleyi seçecek, makalenin vardığı sonuçlara kendi kendilerine ulaşmayı deneyeceklerdi.

Thomas da, Borç Zamanında Büyüme makalesini seçti. Çok ilgi gören bir makale olmasına rağmen sezgisel olarak sonuçlarına aklı yatmamıştı.

Küresel ekonomik durgunlukla ilgili kararlar alan önemli bazı kişiler bu makaleyi, tartışmanın kalbindeki soruya yanıt vermekte faydalı buluyordu:

Durgunluktan çıkmak için kamu borçlanmasının artmasına izin verip büyümeyi bu şekilde teşvik mi etmeli miydi, yoksa kamu borçlarını kontrol altına alabilmek için kamu harcamalarını kısıp vergileri ciddi şekilde artırmalı mıydı?

AB Komisyonu üyesi Ollie Rehn ve önde gelen ABD´li Cumhuriyetçi politikacılardan Paul Ryan, kemer sıkma önerilerini savunurken, bu makaledeki hesaplamaları, borçlanma ekonominin yüzde 90´ına ulaştığında büyümenin düşeceği hesabını, dayanak göstermişlerdi.

´Bir yerde hata yapıyor olmalıydım´

Fakat, ABD´de politikacılar ekonomiyi canlandırmak için biraz daha teşvik gerekip gerekmediğini tartışır, euro bölgesi kemer sıkma önlemleri altında çatırdar ve İngiltere´de yeni koalisyon hükümeti kamu harcamalarını kesip vergileri artırarak ekonominin dizginlerini ele alacağını öne sürerken, Thomas Herndon´un ev ödevi hiç iyi gitmiyordu.

Altından giriyor, üstünden çıkıyor, tekrar tekrar hesaplıyor, ama bir türlü Reinhart ve Rogoff´un vardığı sonuçlara ulaşamıyordu.

"Moralim iyice bozulmuştu" diyor. "Çok büyük bir hata yapıyor olmalıydım. Çünkü neticede ben bir öğrenciydim ve benim hata yapma ihtimalim ünlü Harvard hocalarınınkinden çok daha yüksekti."

Thomas´ın hocaları da bu görüşteydi, bir yerde yanlış yaptığını düşünüyorlardı.

"Hocam Profesör Michael Ash ile görüşmeye gittiğimi hatırlıyorum. Bana ´Hadi be Tom, o kadar da zor bir şey değil bu. Bir şekilde yapabilmen lazım´ dedi.

Thomas söz dinliyor, eve gidiyor, hesaplarını kontrol ediyor, sonra bir daha kontrol ediyor.

Sömestirin sonuna gelindiğinde hala çözememişti. İşte o zaman hocaları bu işte bir bit yeniği olduğunu anlamaya başladılar.

"Elimizde bir problem vardı ve Reinhart-Rogoff sonuçlarına ulaşamıyorduk. Fena halde canımız sıkılmaya başlamıştı" diyor Profesör Michael Ash.

İşte o zaman Profesör Ash ile çalışma arkadaşı Profesör Robert Pollin, öğrencileri Herndon´dan çalışmaya devam etmesini ve makaleyi yazan Harvard Profesörleriyle de yazışmasını söylüyorlar.

5 ülke atlanmış!

Bir süre yazıştıktan sonra Reinhart ve Rogoff, Thomas´a, o sonuçlara varmak için hesaplamalarını yaptıkları tabloları gönderiyorlar.

"Gözlerimle görürsem inanırım derler ama ben gördüğüm halde inanamadım" diyor Thomas.

Gözlerinin kendisini yanıltmadığından emin olmak için kız arkadaşını çağırmış.

Fakat, işte yanılmadığı çok açık. Tabloda çok temel bir hata olduğu hemen ve apaçık görülüyor.

Harvard profesörleri, yüksek kamu borcu olan ülkelerde ortalama büyüme oranını bulmak için yaptıkları hesaplamalara, yanlışlıkla, analizini yaptıkları 20 ülkeden sadece 15´ini almışlar.

Dışarıda bırakılan ülkeler, Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada ve Danimarka!

Thomas Herndon ve hocaları biraz daha yakından inceleyince Borç Zamanında Büyüme makalesinde başka hatalar da buluyorlar ki, bunlar makalenin o meşhur tezi olan borç-ekonomi oranını çok daha fazla etkileyen türden şeyler.

Bazı ülkelerin verileri hiç yok

Herşeyden önce, tahlil edilen ülkelerden bazılarına dair rakamlar çalışmada hiç yok.

Reinhart ve Rogoff verileri peyderpey toparladıklarını ve makaleyi iktisat kongresine sundukları sırada Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda ile ilgili nitelikli istatistik bulunmadığını söylüyorlar.

Gerekçesi ne olursa olsun bu ülkelere ait rakamların katılmayışı sonuçta önemli farklar yaratıyor.

Thomas ve hocaları, bunun da ötesinde iki profesörün verilerin ortalamasını alma biçimini de doğru bulmamış.

Örneğin Yeni Zelanda gibi küçük bir ülkenin ekonomisindeki bir tek kötü yılın orantısız bir şekilde büyütülerek, İngiltere´nin yaklaşık 20 yıllık yüksek kamu borçlanmasıyla aynı ağırlıkta ele alındığını söylüyorlar.

Profesör Michael Ash, "Yeni Zelanda´nın tek bir yılda -1951- eksi yüzde 8´lik negatif büyümesi ile, yaklaşık 20 yıl boyunca yüzde 2,5 büyüme ile yüksek kamu borçlanması içinde olan İngiltere aynı ağırlıkta hesaba katılıyor" diyor ve verilerin bu şekilde tahlil edilmesinin yanlış olduğunu kaydediyor.

Bu bulguların tümü Thomas Herndon ve hocaları tarafından 15 Nisan tarihinde bir taslak makale olarak yayımlandı. Sonuçta onlar da yüksek kamu borçlanması ile düşük büyüme arasında bir bağ olduğu neticesine vardılar.

Harvard´dan yazılı açıklama

Ama Renhard ve Rogoff makalesinin en çarpıcı ve yankı uyandıran sonuçlarına bu verilerle ulaşılamayacağını da belirlemiş oldular. Yüksek borç düşük büyüme ilişkisi vardı, ama çok daha gevşek bir ilişki olarak. Üstelik bir çok istisna ile birlikte.

Reinhart ve Rogoff BBC´ye mülakat vermediler, ama yazılı bir açıklama yaptılar.

Açıklamada iki ünlü profesör öğrenci Thomas Herndon´a makaleleri üzerinde yaptığı titiz inceleme ve bulduğu ciddi hata için teşekkür ediyor, böylesi bir hatanın bütün çabalarına karşın dikkatlerinden kaçabilmiş olmasının mahcubiyetini ifade ediyorlar.

Reinhart ve Rogoff, gelecekte bu tür hatalar yapmamak için iki misli çaba harcayacaklarını vaadediyorlar. Ama yine de çalışmalarının ana mesajının bu hatalardan ciddi şekilde etkilenmediğinde ısrarlılar.

Kuşkusuz hata yapılabilir, ve bilim, daha önceki çalışmaların hataları aşılarak ilerler.

Peki kemer sıkma önlemlerine dayanak gösterilen bir makalenin ciddi şekilde hatalı bulunması, krizden nasıl çıkılacağı konusundaki tartışmaları etkileyecek mi?

Bu konuda başka çalışmalar da olduğunu, Yunanistan´ın çok canlı bir örnek olduğunu söyleyenlere göre bunun cevabı "hayır".

Profesörlerin hatasını bulan öğrenci Thomas Herndon´a göre ise kemer sıkma önlemleri krizden çıkış için iyi bir yol değil.

Ama şu anda onu en çok sevindiren, yayımlanan ilk makalesinin bu kadar fiyakalı olması!
 
Kaynak: BBC Turkce