HEREKE-TAPIJT OPNIEUW IN DEN HAAG: EEN TURKSE HANDTEKENING IN DE HISTORISCHE WEAVE VAN HET VREDESPALEIS

Den Haag heeft zelden een ceremonie van deze allure gekend.

Bekende gasten wachtten op de aankomst van minister van Cultuur en Toerisme Mehmet Nuri Ersoy en waren onder de indruk van de gerestaureerde Hereke-tapijt, een geschenk van het Ottomaanse Rijk.

Onderzoeker Mehmet TÜTÜNCÜ observeerde, İlhan KARAÇAYschreef:

Het Hereke-tapijt, dat het culturele erfgoed van Turkije vertegenwoordigt en door het Ottomaanse Rijk werd geschonken, is na een uitgebreide restauratie teruggebracht naar de Japanse Zaal in het Vredespaleis in Den Haag. Tijdens de ceremonie gisteren in het Vredespaleis kwamen Turkse functionarissen en internationale vertegenwoordigers samen om dit bijzondere culturele moment te vieren.

HISTORISCHE ACHTERGROND

Het Hereke-tapijt werd in 1911 door het Ottomaanse Rijk aan het Vredespaleis geschonken.
Dit unieke tapijt van 160 vierkante meter sierde meer dan een eeuw lang de vloer van de Japanse Zaal, een ruimte die werd gebruikt voor internationale vredes- en rechtspraakbijeenkomsten. Door intensief gebruik raakte het tapijt echter beschadigd en werd het onder leiding van Turkije aan een grondige restauratie onderworpen.

RESTAURATIEPROCES

De restauratie werd uitgevoerd met een combinatie van traditionele ambachten en moderne technologie in een acht-stappenproces. Turkse experts werkten aan het behoud van de oorspronkelijke textuur van het tapijt, waarbij gebruik werd gemaakt van natuurlijke kleurstoffen en traditionele technieken. Met steun van het Turks Energie-, Nucleaire- en Mijnbouwonderzoeksinstituut (TENMAK) werden de garens en kleuren geanalyseerd en de beschadigde delen hersteld.

HET BELANG VAN DE CEREMONIE

Tijdens de ceremonie gisteren spraken onder anderen minister van Cultuur en Toerisme Mehmet Nuri Ersoy, de Turkse ambassadeur in Den Haag Selçuk Ünal, de voorzitter van de Carnegie Stichting Piet Hein Donner en de secretaris-generaal van het Permanente Hof van Arbitrage, Dr. Hab. Marcin Czepelak.
De ceremonie onderstreepte niet alleen de sterke internationale vertegenwoordiging van de Turkse cultuur, maar droeg ook een belangrijke boodschap van internationale samenwerking uit.

Minister Mehmet Nuri Ersoy benadrukte in zijn toespraak het belang van de restauratie en sprak zijn tevredenheid uit over de succesvolle afronding van het project.
Hij zei: “Dit project weerspiegelt de actieve benadering van Turkije in het behoud en de promotie van zijn cultureel erfgoed. De restauratie, uitgevoerd op initiatief van Turkije, draagt bij aan de historische context van het Vredespaleis, een symbool van internationale vrede.”

Als extra gebaar schonk minister Ersoy tijdens de ceremonie een klein zijden tapijt aan het Vredespaleis, zoals te zien is op de onderstaande foto.

HET SUCCES VAN TURKIJE IN CULTURELE DIPLOMATIE

De Turkse ambassadeur in Den Haag, Selçuk Ünal, verklaarde in zijn toespraak dat het tapijt, dat meer dan 100 jaar intensief was gebruikt, tekenen van slijtage begon te vertonen en gaf informatie over het restauratieproces.
De volledige toespraak van Ünal luidt als volgt:

Geachte Minister Mehmet Nuri Ersoy,
Geachte Piet Hein Donner, Voorzitter van de Carnegie Stichting,
Geachte Marcin Czepelak, Secretaris-Generaal van het Permanente Hof van Arbitrage,
Geachte Staatssecretaris Heleen Bakker,
Geachte Staatssecretaris Barbera Wolfensberger,
Geachte Gasten, Beste Collega’s,

Toen in 1907 werd begonnen met de bouw van het Vredespaleis, werd landen gevraagd bij te dragen aan de inrichting. Het Ottomaanse Rijk, dat had deelgenomen aan de Haagse Vredesconferenties van 1899 en 1907, schonk een geschenk om zijn steun aan de vrede te tonen.
Het waren twee van mijn voorgangers, ambassadeurs Misak Efendi en Aristarchi Bey, die verantwoordelijk waren voor het overbrengen van het Hereke-tapijt, geschonken door Sultan Abdulhamid II. Het Hereke-tapijt is een van de meest waardevolle stukken van het indrukwekkende Turkse culturele erfgoed. Het is het grootste Turkse tapijt buiten Turkije.

Dit tapijt vertegenwoordigt niet alleen een rijk cultureel erfgoed, maar was ook een steun aan het Vredespaleis als uiting van de aspiratie naar universele vrede. Daarnaast was het een visionair symbool van de historische banden tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Ottomaanse Rijk. De officiële correspondentie tussen de Ottomaanse ambassadeurs en de Carnegie Stichting in dit proces werpt licht op een zeer uniek hoofdstuk in onze diplomatieke geschiedenis. Zelfs in de moeilijkste tijden voor het Ottomaanse Rijk was dit een grote inspanning om steun aan de vrede te tonen.

Onze bijna vijf eeuwen oude betrekkingen gaan terug tot de 16e eeuw, maar werden officieel gevestigd met de komst van de eerste Nederlandse ambassadeur naar Istanbul in 1612. De nakomelingen van een van de laatste Nederlandse ambassadeurs in het Ottomaanse Rijk zijn vandaag ook bij ons aanwezig.

Het Hereke-tapijt, dat getuige was van vele bijeenkomsten in de Japanse Kamer, is gerestaureerd in Turkije, de plek van herkomst, met gebruikmaking van zowel wetenschappelijke als traditionele ambachtelijke methoden. Hiervoor danken wij in het bijzonder ons Ministerie van Cultuur en Toerisme en onze minister, Excellentie Mehmet Nuri Ersoy. Onze minister heeft het proces altijd nauwgezet gevolgd en ervoor gezorgd dat het eerder dan gepland werd afgerond.

De restauratie werd voltooid in 2024, het jaar dat samenvalt met de 100e verjaardag van het Vriendschapsverdrag tussen Turkije en Nederland uit 1924. Het is ook een mooie samenloop dat het tapijt is teruggebracht in hetzelfde jaar waarin onze ambassade het graf heeft gerestaureerd van Aristarchi Bey, die op 19 augustus 1911 het tapijt afleverde en in 1914 in Den Haag overleed.

In dit proces hebben ook het Ministerie van Energie en uiteraard de gemeente Sultanhanı deelgenomen. De restauratiewerkzaamheden werden uitgevoerd door een zeer professioneel team onder leiding van mevrouw Hatice Temur Yıldız. Wij danken oprecht alle instellingen en iedereen die aan dit proces heeft bijgedragen.

Ik geloof dat dit tapijt een symbool zal blijven van de bijzondere relatie tussen deze twee Europese landen en in de toekomst nog vele diplomatieke onderhandelingen zal meemaken.

Dank u wel.

TOEKOMSTGERICHT

De Hereke-tapijt, gerestaureerd en teruggeplaatst in het Vredespaleis.

De terugkeer van het Hereke-tapijt is niet alleen een eerbetoon aan het verleden, maar ook een oproep voor de toekomst. Als een symbool van de vriendschap tussen Turkije en Nederland en internationale samenwerking, zal het tapijt de komende jaren blijven bijdragen aan de zoektocht naar vrede en rechtvaardigheid.

Deze betekenisvolle ceremonie is van groot historisch en cultureel belang. Als een symbool van Turkije’s bijdrage aan vrede en cultureel erfgoed heeft het Hereke-tapijt zijn plaats op het internationale toneel heroverd.

De beheerders van het Vredespaleis benadrukten het belang van de rijke relatie tussen Turkije en Nederland door talrijke documenten uit hun archieven tentoon te stellen op een tafel tijdens de ceremonie. Onze minister, ambassadeur en de beheerders van het Paleis poseerden voor een herdenkingsfoto met de documenten op tafel.

\Historicus Mehmet Tütüncü, die was uitgenodigd in het Vredespaleis, schonk zijn boek “Reis naar Atatürks Turkije”, waarin de Turkije-Nederland relaties worden belicht, aan Piet Hein Donner, voorzitter van de Carnegie Stichting en voormalig Nederlands minister van Justitie.

DE GESCHIEDENIS VAN HET HEREKE-TAPIJT EN DE HUIDIGE TRIESTE TOESTAND

Het Hereke-tapijt is niet slechts een ambachtelijk product, maar ook een uniek deel van de Turkse cultuur- en kunstgeschiedenis. Dit bijzondere erfgoed heeft in de loop der jaren ingrijpende veranderingen ondergaan door veranderende omstandigheden en beslissingen.

Als de veranderingen die plaatsvonden in Hereke, waar het tapijt werd vervaardigd, bekend waren geweest, zou de feestelijke sfeer in het Vredespaleis waarschijnlijk hebben plaatsgemaakt voor een meer sombere stemming. Hier zijn enkele van die trieste ontwikkelingen:

De productie van Hereke-tapijten begon in 1843 met de oprichting van een fabriek door de Armeense Dadyan-familie. Twee jaar later werd de fabriek overgedragen aan de Ottomaanse sultan en kreeg het de naam “Fabrika-i Hümayun”. Tijdens de Republiek werd de fabriek geïntegreerd in Sümerbank, wat van Hereke een wereldwijd merk maakte.

Aan het eind van de 19e eeuw werden Hereke-tapijten onmisbaar voor Ottomaanse paleizen en de meest prestigieuze locaties in Europa. Ze werden wereldwijd erkend om hun elegantie, kwaliteit en uniciteit.

Deze tapijten, met 500 knopen per vierkante centimeter, zijn niet alleen esthetisch indrukwekkend, maar ook een voorbeeld van buitengewone ambachtelijke vaardigheid dankzij de intensieve arbeid en artistieke details die bij de productie betrokken zijn. Met motieven van tulpen, anjers en hyacinten dragen deze tapijten de elegantie van de Turkse cultuur de wereld in.

GEOGRAFISCHE AANDUIDING EN BESCHERMING

In 1996 werd het Hereke-tapijt, net als vele andere traditionele tapijten uit Anatolië, door Sümer Holding geregistreerd met een geografische aanduiding. Deze stap was een belangrijke mijlpaal in het behoud van het tapijt als cultureel erfgoed. Echter, de structurele veranderingen en verschillende privatiseringsmaatregelen in de daaropvolgende jaren hebben deze beschermingsinspanningen ernstig ondermijnd.

VERANDERENDE OMSTANDIGHEDEN EN DE HUIDIGE TRIESTE TOESTAND

Ontwikkelingen zoals de sluiting van de gemeente Hereke in 2008 en de ontbinding van Sümerbank hebben een diepe impact gehad op de Hereke-tapijtenindustrie. Het aantal traditionele werkplaatsen daalde snel en vandaag de dag zijn er minder dan 10 over.

Ondertussen heeft internationale concurrentie, met name uit China, deze situatie verergerd. In het district Zhenping werd een “Hereke-industriezone” opgericht, waar tapijten worden geproduceerd met labels waarop “Made in Hereke” staat. Hiermee heeft China 90% van de Turkse tapijtenmarkt overgenomen.

Door verkeerde beleidskeuzes waren Turkse tapijtmakers niet in staat deze concurrentie het hoofd te bieden. Sommigen openden zelfs fabrieken in China, waar ze “nep-Hereke-tapijten” produceerden. Deze tapijten werden vervolgens als echte Hereke-tapijten verkocht in Turkije, wat zowel de merknaam als het culturele erfgoed wereldwijd ernstige schade heeft berokkend.

DE HERONTDEKKING VAN HEREKE

Ondanks deze tegenslagen blijven er inspanningen bestaan om het Hereke-tapijt te behouden en nieuw leven in te blazen door middel van traditionele productietechnieken. Een voorbeeld hiervan is de restauratie van een 114 jaar oud Hereke-tapijt, dat na een uitgebreide restauratie terugkeerde naar het Vredespaleis in Den Haag. Dit proces laat zien dat Turks vakmanschap nog steeds een belangrijke plaats inneemt op het internationale toneel.

Het Hereke-tapijt is niet alleen een ambachtelijk product, maar ook een symbool van de Turkse geschiedenis en cultuur. Vandaag de dag dragen alle stappen die worden genomen om dit erfgoed te beschermen en door te geven aan toekomstige generaties niet alleen bij aan een nationale, maar ook aan een universele culturele waarde.