Hâlâ çorba parası dilenen Bulgar'dan daha da yolsuz muyuz

Gazetelerde okumuş, televizyonlarda izlemiş ve radyolarda duymuşsunuzdur. 
Uluslararası Şeffaflık Örgütü, 2019 yolsuzluk algı endeksi sonuçlarını açıklamış. 
Bu açıklamaya göre Türkiye, hâlâ çorba parası dilenen Bulgar’dan daha da yolsuzmuş…

Yolsuzlukla mücadelede dünyanın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından olan ve 100’ün üzerinde ülkede faaliyet gösteren Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International), 1995’ten bu yana her yıl yayınladığı Yolsuzluk Algı Endeksi’nin 2019 sonuçlarına göre, Türkiye bu yıl 39 puan ile 180 ülke arasında 91. sıraya gerilemiş. Geçtiğimiz yıla göre 2 puan daha kaybetmiş olduğu belirtilen Türkiye, sıralamada bir yıl içinde 13 basamak geriye düşmüş. 2013 -2019 yılları arasında en çok düşüş yaşamış olan 3 ülkeden biri olan Türkiye, bu sürede 11 puan kaybederek 38 sıra gerilemiş.

Yolsuzluk değerlendirmesinde hangi kriterlerin dikkate alındığını aşağıda okuyacaksınız. Ama önce şunu sormak istiyorum: Allah aşkına söyleyin, gümrüklerde ve yollarda Avrupalı otomobil sürücülerinden hâlâ çorba parası dilenen Bulgaristan’da, aşağıdaki olumsuz kriterler daha mı az? Zira Bulgaristan, açıklanan listede 74’üncü sırada yer alarak, yolsuzlukta, Türkiye’den 17 basamak daha dürüstmüş. 
Hayret değil mi? Bulgaristan’daki gümrük kapılarında ve oto yollarında otomobil sürücülerinden çorba parası dilenen görevliler hakkında şikâyetler Avrupa Birliği tarafından incelemeye alındı. Çok şükür, Türkiye’de gümrük kapılarında ve oto yollarında rüşvet alımı 30 yıla yakın bir mazide gömüldü.

İlhan Karaçay

DANİMARKA EN DÜRÜST ÜLKE

Yolsuzlukta dürüst ülkelerin başında Danimarka geliyor. Danimarka’yı  sırası ile Yeni Zelanda, Finlandiya, Singapur, İsveç, İsviçre, Norveç, Hollanda ve Almanya takip ediyor.
Hollanda’nın yolsuzluk değerlendirmesinde en ilginç kriter nedir biliyor musunuz?
Hollanda’daki siyasetçiler, siyaseti bıraktıktan sonra devlet kurumlarında yüksek maaşlı makamlara atanıyor. Hollanda’nın yolsuzlukta paun kaynettiği kriterler arasında, yurtdışında yapılan ihalelerde verilen rüşvet yer alıyor. Örneğin, Van Oord adlı liman diplerini temizleme firması ile ING Bankası ve Atradius sigorta şirketi Angola’da skandal işlere bulaşmışlar. Afrika’nın en zengin kadını İsabel dos Santos’un, onmilyonlarca dolar zenginleştirildiği belirtilen skandal olaylar, daha değişik ülkelerde de sürdürülüyormuş. 

KRİTERLER
Yolsuzluk ölçümünde rol oynayan kriterler şöyle açıklanıyor:
Siyasetin finansmanına dair şeffaflık ölçümleri ve karar alma süreçlerinin kapsayıcılık ve katılımcılık düzeyine yönelik araştırmalar, 2019 Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçları ile örtüşmektedir. Siyasetin finansmanı ile ilişkili bir biçimde artan yasa dışı para hareketleri de öne çıkan bulgular arasında.

Türkiye’nin Yolsuzluk Algı Endeksi’ndeki bu hızlı düşüşünün temel nedenleri arasında gücün, otoriter rejimlere benzer bir yoğunluk ile yürütme erkinde ve tek elde toplanması, yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti ilkelerine yönelik ihlaller, kamu kurumlarının, özellikle de denetleyici ve düzenleyici kurumların etkisini ve işlevini yitirmesi, Meclis’in denetleme ve hesap sorma gücünü kaybetmiş olması bulunmaktadır. Politika geliştirme ve karar alma süreçleri gitgide daralan çevreler içinde yürütülmekte, katılımcılık ve halkın kararları etkileme gücü gittikçe azalmaktadır.

İHALELERDE YAPILAN ŞEFFAF OLMAYAN DEĞİŞİKLİKLER

Kamu İhale Kanunu’nda yapılan 200’e yakın değişiklikle Kanun, amaçlanan şeffaflık, hesap verebilirlik, dürüstlük ilkelerinden uzaklaşmış, genişletilen istisna kapsamı ile denetim ve adil rekabetin sağlanabildiği kamu alımlarının oranı hızla azalmıştır. 2004 yılında yüzde 75 olan açık ihale oranı 2019 yılının ilk 6 ayında yüzde 63’e kadar düşmüştür. Pazarlık Usulü ve İstisna kapsamında yapılan ihalelerin toplam oranı ise 2004 – 2019 arasında yüzde 10’dan yüzde 32’ye kadar yükselmiştir. 

Kamu ihalelerinin gerekli şeffaflık, denetim ve hesap verebilirlik mekanizmalarından yoksun bir biçimde yürütülmesi, ahbap çavuş kapitalizmi eleştirilerini artırmaktadır. Kamu kaynaklarının kullanımı denetlenememektedir. Ekonomik kararlar alınırken, kaynak dağılımı belirlenirken şeffaflık ve katılımcılık ilkelerinin göz ardı edilmesi ve siyasetin finansmanı ile siyasal etik konularını düzenleyen yasal çerçevenin zayıflığı yolsuzluk riskini artırmaktadır. Seçim dürüstlüğüne aykırı uygulamaların ve basın organlarına, sivil toplum örgütlerine yönelik baskının artması ile birlikte yolsuzluğa ilişkin sorunlar da yaygınlaşmaya devam etmektedir.

ÖZARSLAN: TÜRKİYE YOLSUZLUKLA İLGİLİ KRİTİK BİR SÜREÇ YAŞIYOR

Uluslararası Şeffaflık Örgütü Yönetim Kurulu üyesi ve Uluslararası Şeffaflık Derneği Başkanı E. Oya Özarslan, 2019 yılı sonuçlarına ilişkin yaptığı değerlendirmede, Türkiye’de yolsuzlukla ilgili kritik bir sürecin yaşandığına dikkat çekerek,“Türkiye yolsuzluklarla ilgili kritik bir süreç yaşıyor. Dünya Yolsuzluk Algı Endeksi’nde bir yıl içinde 13 sıra düşerek 180 ülke arasında 91. sırada yer alan ülkemiz, böylece ülke tarihindeki en düşük sırayı almış durumda. Bu durum bir yandan kamu kaynaklarının dağılımı konusunda gittikçe artan kaygıları derinleştirerek, sosyal eşitsizlikler yaratmaktadır. Öte yandan ülkemizin diğer ülkelere göre rekabetçiliği ve yatırım çekebilme kapasitesini düşürmektedir. Acilen kurum ve kuralların işlediği ve denge denetleme mekanizmalarının bulunduğu tam demokratik bir sisteme dönülmelidir.” diye konuştu.