Bugün bankalar çok güçlü

Euro’ya karşı komplo teorileri ile suçlanan anti-liberal Amerikalı iş adamı, suçlamaları bütün dünyadaki merkez bankalarına yöneltti.Amerika merkez bankası Fed ve IMF ile yaptığı bir toplantıdan çıkan Georges Soros L´Express dergisine ekonomik krizi yorumladı. İşte eski bir borsacısının analizi:

Soru: Şu an Uluslararası Para Fonu ve Fed ile ortak bir toplantıdan çıktınız. Euro’nun kaderini mi konuştunuz?

Soros: Bana göre Euro, 15 Eylül 2008’de Brothers’ın iflası ile son noktasına erişen ekonomik krizin ikinci safhası. O hafta ekonomik sistem çökmüştü ve yapay şekilde de olsa bir nefes aldırmak gerekmişti. Bu nasıl gerçekleştirildi? Devlet kredisinin mali kuruluşların kredilerinin yerine konulmasıyla. İşte şimdi de devletlerin kredileri güç kaybediyor. Bu durum, dramın ikinci sahnesi. Çünkü Euro hatalı bir yapıya sahip. Mali istemi, likitidesini sağlayacak bir merkez bankasına sahip. Ödeme gücünü garantileyecek bir hazineye sahip değil. Ortada egemen bir kredi yok. Bu durum bu mali krizle daha da ortaya çıktı ve Avrupa banka sitemini desteklemek zorunda kaldı. Her bir Avrupa ülkesi kendi savunmasını kendi düzenliyor gibi gözüküyor, çünkü Almanya Başbakanı Angela Merkel ortak bir Avrupa garantisini kabul etmedi.

Soru: Avrupa Merkez Bankası Başkanı Jean-Claude Trichet’in krizi çözme adına bir bütçe federasyonu kurma önerisi hakkında ne düşünüyorsunuz?

Soros: Federal bir yapı hoş karşılanabilir fakat Merkel bunu istemiyor. Bu, farklı devletlerin vergilerini toplayan ve tekrar dağıtan bir merkezi sistem anlamına geliyor. Zor durumda olan bir devlet katkıda bulunduğundan daha fazla alıyor, tıpkı ABD’de olduğu gibi. Fakat Avrupa bir para birliğidir, siyasi birlik değil. Avrupa, zeki ve güçlü bir sosyal mühendislik olarak algılandı. Sınırlı hedefler ve küçük adımlarla ilerleyen, anlaşmalarla yapılandırılan bir sistem. Almanya bu süreç içersinde bazı fedakarlıklar yapmasına rağmen önemli bir rol oynadı. Çünkü Avrupa Topluluğu içersinde kendi muhtemel birleşmesini sağlayabilecekti. Fakat bazı şeyler değişti… Almanya artık kendini o kadar zengin hissetmiyor ve bu sistemin süt veren ineği rolünü artık oynamak istemiyor. Euro tamamlanmamış bir yapı olarak kaldı ve bu konuda daha ileri bir adım atabilmek için yeterli siyasi irade yok: bir hazine, ortak bir garanti ve bir dayanışma şekli oluşturmak gibi. Ama Almanya Maastricht Anlaşması’na bağlı kalmak istiyor. Enflasyondan korkuyor ve ortaklarına sürekli kamu harcamalarını düşürmeyi ve bütçe açığını kapatmayı öneriyor.

Soru: Yunanistan krizinin yönetilmesinde Fransa’nın rolü hakkında ne düşünüyorsunuz?

Soros: Fransızlar ve Almanların tavrı neredeyse hiçbir zaman birbiriyle çelişmiyor. Fransa bahsettiğim dayanışmayı sağlamaya çalışıyor, Almanya ise önceliği olan paranın sağlığını korumaya çalışıyor. Eğer Avrupalı devletler daha erken ve daha kesin bir tavırla hareket etselerdi kriz daha az hasarla çözülebilirdi. Bence en az üç kat daha az bir harcama gerekirdi.

Soru: Avrupa’da borsa oynayanlar gündemde. Wall Street Gazetesi´nde şubat ayında yayınlanan ve içersinde Euro’ya karşı bir komplonun hazırlandığı iddia edilen yöneticiler yemeğinin anlatıldığı makale hakkında ne düşünüyorsunuz?

Soros: İşte bu yüzden dolayı bu konuda bir konferansa katılıyorum. Normalde bu yıllık toplantılara katılmıyordum ama Wall Street’in benim resmimi kullanarak yayınladığı makaleden sonra bu konuda konuşma ihtiyacı duydum. Pazarda yer alan biri olarak doğru tavırlar sergilemeye, doğru yatırımlar yapmaya ve tabiî ki kurallara uymaya özen gösteriyorum. Fakat ben sonuçta bir vatandaşım da, dolayısıyla kendi ekonomik çıkarlarıma ters düşecek olsa bile daha iyi bir düzenlemeler taraftarıyım.

Soru: Euro krizinde yüksek riskli yatırım fonlarının rolü neydi?

Soros: Euro’ya karşı olan en büyük borsacılar bütün dünyadaki merkez bankaları. Bu yatırım fonları merkez bankalarının faaliyetlerini önceden sezmekten mutluluk duyarlar. ABD’de 2008 krizinde rolleri nispeten daha küçüktü. Bütün büyük işlemciler, yüksek riskli yatırım fonları veya egemen fonlar gizli dengesizliklerini bulmayı sağlayacak daha da arttırılmış denetimlere tabi tutulmalılar. Bunun çok basit nedeni: bütün pazarlar her zaman tutarsızdır.

Soru: Kitabınızın başlığı olmasından dolayı, krizden ne gibi derler çıkardınız?

Soros: 1980’li yıllarda başlayan mali küreselleşme tamamen düzensizleştirmeye dayalı hale geldi ve bir virüs, karşı konulamayan bir güç gibi algılanmaya başlandı. Hiçbir ülke buna karşı koyamadı çünkü mali sermaye düzenlemelerden ve vergilerden nefret eder. Kaldı ki düzensizleştirmeler tehlikelidirler, çünkü pazarlar özlerinde tutarsızdır. Bazı fondamentalistlerin düşündüğünün aksine sistem denge ve oto düzenleme yapmaz ve kendi aşırılıklarını düzeltmez. Dolayısıyla kontrol edilmezse mutlaka dengesizliğe ve krizlere yol açar.

Soru: Muhtemel seçenekler nelerdir?

Soros: İyi bir başlangıç yapıldı: G20, Londra toplantısı sırasında kendine küresel düzenleyici imajı yükledi ve IMF için 1 000 milyar dolar toplamayı başardı. Düzensizleştirme konusundaki başarısızlıktan hemen sonra ABD ve Çin arasındaki ilişkiler ani bir kötüleşme yaşadı. Hasarlar, her iki tarafında çabaları ve bir çok G20 ülkesinin çağrısı üzerinde kısıtlı kaldı. Fakat tansiyon artıyor. Bir çok ülke uluslararası arenada iş birliğine girmesini engelleyen iç sorunlara sahip. Çinliler sıra dışı bir büyüme yaşadılar fakat ülkelerinde bir çok sorunları var çünkü böyle hızlı bir büyümeyi kontrol edecek kapasitede değiller. Artık uluslararası sorumluklar üstlenme noktasına geldiler fakat bu konuda pek istekli değiller. Barack Obama küresel liderlikte bir ortaklık teklif etmek için Çin’e gitti. Fakat Çinliler şu cevabı verdiler: “Hayır teşekkürler. Biz hala gelişmekte olan bir ülkeyiz ve halkımız hala çok fakir ve böyle bir şeyle baş edemeyiz.” Ancak yükselmeye devam etmek isteyen bir Çin dünyayı dinlemeli ve bunu uygulayabilmeli.

Soru: Dünya hala zayıflamış bir Amerikan güç tarafından hükmediliyor…

Soros: Evet giderek artan bir iktidar boşluğu doğuyor. Obama’nın yeni dış politikası bunu akıllıca göz önünde bulunduruyor. Ülke küresel yönetişime ortak olabilecek yeni güçlerin ortaya çıkışını kabul ediyor.

Soru: Yeni küresel mali sistem neye benziyor?

Soros: Mesele şu an var olan sistemi yeniden oluşturmak değil, hiç görülmemiş bir şey yaratmak: düzenlemeye tabi tutulmuş küresel mali sistem. Yasaları, şu anki ülkeler arası hiyerarşiyi sorgulayan bir tür Bretton Woods modeli. Uluslararası mali sistem biraz George Orwell’in hayvan çiftliğine benziyor; bazı hayvanlar diğerlerine göre daha eşitler. II. Dünya Savaşı’ndan sonra gerçek bir dünya parası olarak büyük zafer kazanan Amerikalılar doları kabul ettirdiler. Bunun artık değişmesi gerekiyor. IMF bunun için hazır ve Amerikalılarda kısmen hazırlar. Potansiyel var fakat reformlar kurumsal bir durgunluk tarafından engelleniyor. Bu durumu sadece bir kriz çözebilir. O da yaklaşıyor.

Soru: 2008’de hükümetlerin cevabı yeterli oldu mu?

Soros: 1930’dan ders alan ve eksik mali kredileri dolduran Avrupa ve ABD doğru bir şekilde cevap verdiler. Ama kötü başladılar. Özellikle ABD’de Barack Obama siyasi sebeplerden dolayı bankalara sermaye aktarmayı, bu kayıp sermayeyi yeniden oluşturmayı reddetti çünkü banka siteminin kontrolünü almak Amerika prensipleri ile çelişecekti. Aynı şekilde mali kurumların aktif olanlarını kamulaştırmak yerine pasif olanlarını kamulaştırdılar. Bankalar bu iflastan kurtuldular fakat kaybolan gelirlerini vatandaşların kredi kartı faizlerini arttırarak çıkarmaya çalıştılar.

Kaynak: AB Haber