Bilim ve çevre konularında 2012

Bu yılda bilim haberlerinde manşet olan diğer gelişmelerse bir tonluk aracın Mars´ın yüzeyine inmesi, Arktik buzullarının rekor seviyeye inmesi, ve Hasselhoff isimli bir yengecin keşfedilmesiydi.

 

BBC bilim haberleri editörü Paul Rincon, 2012´nin en büyük çevre ve bilime gelişmelerini derledi.

Ocak

Bilim adamları Ocak ayında farklı embriyolardan alınan hücrelerle doğan Chimero, Roku ve Hex isimli maymunlarını tanıttı. Genetik grupları farklı birden fazla organizmadan alınan hücrelerle geliştirilen hayvanlara "kimera" deniyor. Bu hayvanlar, kök hücre tedavilerinin laboratuvarlardan hastanelere geçmesine yardımcı olabilir.

Ocak ayında İngiliz bilim adamları ayrıca göğsü kıllı bir yengeç türü buldu. Yengece verilen "The Hoff" adı, oynadığı programlarda sıklıkla üstünü çıkaran Amerikalı oyuncu David Hasselhoff´dan esinlenilmiş. 2012 yılında yeni keşfedilen bir balık türü ve soyu tükenen bir kertenkeleye de Obama adı verildi.

Şubat

2011 yılının sonlarına doğru, İtalya´da yapılan Opera deneyi, fizik bilim dalında asrın gelişmesi olabilecek bir duyuru yaptı. Deney ekibi, ışık hızından hızlı hareket edebilen nötrino parçacıkları gözlemlediğini söyledi. Şubat ayına gelindiğindeyse ekip bozuk bir kablonun deney sonuçlarının etkilediğini kabul etti. Bu olay, Opera´nın başfizikçisinin istifa etmesine neden oldu.

Mart

Nasa´nın Messenger uzay aracı, Merkür gezegeninin kutuplarında  donmuş halde su olduğuna dair kanıtlar buldu. Gezegenin yüzeyinde sıcaklık 400 dereceyi bulsa da, kutuplardaki kraterlerin içi sürekli gölgede olduğundan suyun dolabileceği soğuk noktalar oluşabiliyor.

Mart ayında İngiltere´de afidleri uzaklaştırabilmesi için genetiği değiştirilmiş buğdayla deneyler yapıldı. Ama Hertfordshire´da yapılan deneye kızan çevreciler Mayıs ayında bölgeye doğru yürüyüşe geçti.

Nisan

Bu yıl fizikçiler Higgs parçacığını aramaya odaklanmıştı. Ama Nisan ayında evrenin başka bir önemli maddesi olan Majorana kütlesine rastlanıldığı açıklandı. Bilim adamları but parçacıkların evrenin "kayıp kütlesinde" bir rolü olabileceğini düşünüyor. Görülen diğer objelere uygulandığı çekimden dolayı kayıp kütlenin var olduğu biliniyor.

Mayıs

Mayıs ayında uzay tarihinde bir ilk yaşandı. Merkezi ABD´de olan SpaceX adlı firma, ürettiği Dragon kapsülüyle Uluslararası Uzay İstasyonu´na  ikmal ulaştıran ilk özel şirket oldu.

Bu ayda İsviçre´de araştırmacılar felç olan farelerin omuriliğine bir sıvı enjekte ederek hayvanların yeniden yürümesini sağladı.

 Domateslerin genomunu araştıran bilim adamları da beş yıla kadar tadı geliştirilmiş meyveler üretilebileceğini açıkladı.

Haziran

Dünya´dakilerin bakış açısına oranla Venüs gezegeni Güneş´in önünden nadir gerçekleşen bir  geçiş yaptı. Dünyanın dört bir köşesinde gözlemciler, en yakın 105 yıl sonra yeniden gerçekleşecek astronomi olayını izlemek için gökyüzüne odaklandılar.

Son Rio Zirvesi´nin üstünden ancak 20 yıl geçmiş olmasına rağmen, Birleşmiş Milletler´in 2012 zirvesinde istenilenlerle gerçekler arasında büyük fark olduğu kesindi. BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon hükümetlere yaptığı çağrıda dünyada açlığın yok edilmesini istedi. Bazı hükümetler de temiz enerji konusunda sözler verdi. Ama diğer siyasetçiler ve eylemciler Zirve sonrası yapılan açıklamayı "liderlik çöküntüsü" olarak niteledi.

Temmuz

Higgs parçacığı fikrinin ortaya atılmasının üstünden 50 yıl geçtikten sonra Büyük Hadron Çarpıştırıcısı´nda çalışan fizikçiler bunun varlığı kanıtlamayı başardı. Parçacık maddelerin kütlesinin neden olduğunun açıklanması yolunda önemli bir keşif. Parçacığın varlığını 1964 yılında öngören Peter Higgs, sonuçların açıklandığı toplantıda ekibin çalışmalarından övgüyle söz etti. Higgs, "Sanırım bulduk, bu bir keşiftir" dedi.

Temmuz ayında Olimpiyatlara ev sahipliği yapan Londra´da tarihin en gelişmiş doping laboratuvarı kuruldu. Bazı kişilerse doping ve  performans geliştiriciler arasında bir ayrım yapılması gerektiğini söylüyordu. Bu sırada Paralimpiyatlarda yarışan omurilikleri hasar görmüş sporcuların performanslarını geliştirmeye çalıştırırken kendilerine zarar veriyor olabilecekleri ortaya çıktı.

Ağustos

Nasa´nın büyük Curiosity uzay aracı Mars´ın yüzeyine bu ayda indi. Ajansın tasarladığı, ve roketler aracılığıyla havada duran bir vinç kullanılarak Curiosity iniş yaptığı balonun üstünden toprağa indirildi.

Ayın yüzeyinde ilk yürüyen kişi olan  Neil Armstrong, kalp ameliyatının ardından yaşanan komplikasyonlardan hayatını kaybetti. 20 Temmuz 1969´da aya inen Armstrong, bunun "insan için ufak, insanlık için büyük" adım olduğunu söylemişti.

Eylül

Ağustos ayında uydu kayıtları başladığından beri görülen en düşük seviyeye inen kutup buzu Eylül ayında  daha da azaldı. Eylül ayında buz tabakasının boyutu 3,41 milyon kilometrekareydi. 1979 ila 2000 arasında buz boyutu bunun iki katıydı.

Uluslararası bir bilim ekibi, insan genomunun şimdiye kadar görülmüş en detaylı analizini sundu. Ekibin yaptığı analiz, genetik kodumuzun daha önce tahmin edilenden daha büyük bir bölümünün aktif olduğuna kanaat getirdi.

Ekim

Avusturyalı Felix Baumgartner, uzaydan  yeryüzüne atlayıp ses hızını düşerken aşan ilk hava dalgıcı oldu. Girdiği düz virilden çıkmayı başaran Baumgartner, paraşütüyle yeryüzüne inince rekor kitaplarına girdi.

Bu sene Nobel Tıp Ödülü´ne layık görülen Prof John Gurdon, ödülü kazandığında aklına biyoloji öğretmeninin karnesine yazdıkları gelmiş. Gurdon, fen sevdası hakkında öğretmeninin "vaktini harcamasın" dediğini söylüyor.

Kasım

Dünyadaki su seviyeleri hakkında derlenen en kapsamlı rapor,  kutuplarda eriyen buzulların deniz seviyesini son 20 yılda 11 milimetre yükseldiğini yazdı.

Kasım ayında sıvılaştırılmış doğal gaz taşıyan bir tanker, Kuzey Kutbundan geçti. Tankerin ait olduğu şirket, buzulların erimesiyle bu rotanın artık kârlı olduğunu söyledi.

Aralık

Katar´ın Doha şehrine yapılan Birleşmiş Milletler  İklim Konferansı´nda zengin ülkelerin iklim değişikliğinden dolayı kayıplar yaşayan fakir ülkelere tazminat ödemesi gerektiğine karar verildi. Ama çevreciler konferansın iklim değişikliği konusunda anlamlı adımlar atmamasını kınadı.
 
Kaynak: BBC