ABD Orta asyda kaybediyor

Barış ve istikrar getirme iddiasıyla girdiği Afganistan’da, bir türlü başarılı olamayan ve zamanla bu ülkeye komşu Orta Asya ülkelerinin de desteğini kaybeden ABD, bölge ülkelerinin desteğini yeniden kazanma arayışına başladı.

ABD’nin Pakistan ve Afganistan Özel Temsilcisi Richard Holsrooke, geçtiğimiz hafta içinde Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan ile Türkmenistan’ı kapsayan bir tur gerçekleştirdi.

Richard Holbrooke için Orta Asya gezisinde Kırgızistan ve Özbekistan öncelikli yer alıyordu. Zira Kerimov, ülkesindeki ABD üssünü kapatmış ve ABD’lileri ülkeden kovmuş, aradan geçen kısa bir süre sonra da Kırgız yönetimi, ABD’ye tahsis ettiği Gansi Hava Üssü’nün kirasının yükseltilmesini istemişti. Gerek Özbekistan, gerekse yaşanan “renkli devrim”e rağmen Kırgızistan’da bu sorunları çözemeyen Washington yönetimi, koalisyon güçleri lideri olarak da sıkıntı içindeydi.

Orta Asya turunun ilk ayağı Kırgızistan’da devlet başkanı Kurmanbek Bakiyev ve ikinci ayağı olan Özbekistan’da İslam Kerimov tarafından kabul edilmesinin ardından her iki ülkeye de övgüler yağdırdı. Holbrooke’un Bakiyev ile görüşmesi ile ilgili ayrıntılı bilgi verilmez ve sadece Afganistan’daki durumun ele alındığı dile getirilirken, ABD’li konuğun Washington yönetiminin başarı dilekleri ve ABD-Kırgızistan ilişkilerinin gelişmesine verilen önem konusunun gündeme geldiği, sızan bilgiler arasında.

Özbekistan ziyareti öncesinde ise Kerimov’un, ABD ile işbirliğinin geliştirilmesini öngören eylem planını onaylaması dikkat çekti. Bişkek ziyaretinin hemen ardından Taşkent’e geçen Richard Holbrooke, Kerimov’a, Washington’un, bölgesel güvenliğin sağlanmasında Özbekistan ile işbirliğini geliştirme planını aktardı. İki ülke ilişkilerinin durumu ve geleceği ile ilgili konuların da ele alındığı görüşmede, yapılan açıklamalara göre Holbrooke, Afganistan’ın yeniden yapılandırılmasında Özbekistan’ın verebileceği katkıları dile getirerek Taşkent yönetiminin ağzına da bir parmak bal çaldı.

Özbekistan’ın ardından Tacikistan’a geçen Richard Holbrooke’un Tacik lider İmamali Rahmanov ile görüşmesinde gündemin ana unsuru, beklenenin aksine Taliban değil, doğrudan El Kaide oldu. ABD’li temsilci görüşmenin ardından basının karşısına geçtiği zaman, özetle şu ifadeyi kullandı: “Bildiğiniz gibi ABD, Afganistan’da Taliban’ı daha büyük bir tehdit olarak görüyordu. Şu anda El Kaide, dünya için büyük tehdit oluşturuyor ve biz onunla mücadele etmek için ortak çaba harcamalıyız.”

Richard Holbrooke Türkmenistan ziyaretinde beklediğini alabildi mi, orası meçhul. Zira Türkmen lider Gurbangulu Berdimuhammedov, ülkenin ilk lideri Saparmurat Türkmenbaşı’nın “tarafsızlık” ilkesini bozmaya yönelik bir adım atmadı, şimdiye kadar. Holbrooke’un Aşkabat ziyareti ile ilgili de ayrıntı verilmedi.

ABD’nin Pakistan ve Afganistan Özel Temsilcisi Richard Holbrooke’un son durağı ise Kazakistan oldu. Astana’yı ziyaretinde ABD’li temsilci "Kazakistan bölgesinde çok yönlü dış politika uygulayan, stratejik öneme sahip bir ülke" açıklaması ile Kazakların gönlünü alma çabasına girerken, muhatap olarak Başbakan Karim Masimov ile Dışişleri Bakanı Kanat Saudabayev’İ buldu. Gerek Masimov gerekse Saudabayev ile görüşmesinde, Kazaklara ve liderleri Nursultan Nazarbayev’e övgülerini sürdürdü.

Saudabayev ile görüşmesinin ardından basına açıklama yapan Richard Holbrooke, ülkenin ekonomisi ve doğal kaynakları ile gelecek birkaç yıl içinde gelişmiş ve müreffeh bir ülke statüsü elde edeceğine yönelik inancını aktarırken, “ABD’nin de bu hedefin sağlanması hususunda Kazakistan’a yardımcı olacağını” hatırlattı. Petrolün, Kazakistan’ın gelişimi için önemli bir kaynak olduğunu ve bu kaynağın doğru kullanılmaması halinde büyük sorunların da beraberinde geleceği uyarısında bulunan Holbrooke, “Kazakistan liderliği bunun farkında ve buna göre doğru politikalar uyguluyor. Başka ülkelerin düştükleri hataları yapmıyor" diyerek, Kazak lider Nursultan Nazarbayev’i methetmeyi de unutmadı.

Üç gün içinde beş ülkeyi gezen ve ABD’nin Afganistan için geçmişte bu ülkelerden kaybettiği desteği yeniden kazanması için çaba gösteren Holbrooke’un bu ziyaretlerinin sonucu, önümüzdeki günlerde daha net bir şekilde ortaya çıkacak.

Yücel SERHATLI
bilgi@globalyorum.com