12 Eylül`de neyi oylayacağız?

12 Eylül’de halkoylamasına sunulacak Anayasa paketi, Anayasa Mahkemesi ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yeniden yapılandırılması, Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, Kuvvet Komutanları ve Jandarma Genel Komutanı’nın Yüce Divan’da yargılanması, memurlara toplusözleşme hakkı verilmesi, 12 Eylül darbecilerine yargı yolunun açılması gibi birçok düzenlemeyi içeriyor.

Referanduma sunulacak düzenlemelerden bazıları şöyle:

Pozitif ayrımcılık: Kadın-erkek eşitliği konusunda alınacak tedbirler, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacak. Çocuklar, yaşlılar ve özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak. Devlet, her türlü istismara karşı çocukları koruyucu tedbirleri alacak.

Kişisel veriler ve yurtdışı yasağı: Kişisel verilerin korunması Anayasal güvenceye alınacak. Yurtdışına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması veya kovuşturması nedeniyle ve hâkim kararıyla sınırlandırabilecek.

Sendikal haklar: Aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunabilecek. Memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplusözleşme yapma hakkı tanınacak. Greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu grev uygulanan işyerinde neden oldukları maddi zarardan sendika sorumlu tutulamayacak. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grevi ve lokavtı, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, iş yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılacak.

Uyarma ve kınama cezaları: Memurlara verilen uyarma ve kınama cezaları yargı denetimine açılacak.
Anayasal güvence: ‘Ekonomik ve Sosyal Konsey’ Anayasa kapsamına alınacak.

Kamu denetçiliği: ‘Kamu Denetçiliği Kurumu’ (ombudsmanlık) oluşturulacak.

Vekilliğin düşmesi: Partisinin temelli kapatılmasına neden olan milletvekilliğinin TBMM üyeliğinin düşürülmesi uygulaması kaldırılacak.
YAŞ’a yargı yolu: Yüksek Askeri Şûra’nın (YAŞ) kararlarına karşı yargı yolu açılacak.

Askerlere sivil yargı yolu: Askerlere bazı suçlarda sivil yargı yolu açılacak. Siviller, savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılanamayacak.

Anayasa Mahkemesi: Anayasa Mahkemesi yeniden yapılandırılacak. Halen 11 asıl 4 yedek üyeli Anayasa Mahkemesi, 17 asıl üyeden oluşacak. Cumhurbaşkanı’nın yanı sıra Meclis de 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulu’nun gösterdiği 3’er aday arasından, 1 üyeyi ise baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından gizli oyla seçecek. Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilecek. 12 yıldan önce yaş sınırını dolduran üye emekliye ayrılacak. Anayasa Mahkemesi’nin yedek üyeleri ‘asıl üye’ olacak. Anayasa Mahkemesi’ne kişisel başvuru yapılabilecek.

Yüce Divan’ın kapsamı genişledi: Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da Yüce Divan’da yargılanacak.

HSYK’nın yapısı: HSYK’nın halen 7 olan üye sayısı 22’ye, 5 olan yedek üye sayısı ise 12’ye çıkarılacak. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. Kurulun ‘meslekten çıkarma’ cezasına ilişkin kararlarına itiraz yolu getirilecek. Kurulun diğer kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamayacak. HSYK’nın mevcut asıl ve yedek üyelerinin görevleri, seçildikleri sürenin sonuna kadar devam edecek.

Geçici 15 kalkıyor: 12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi’nde görev alanların yargılanmasını önleyen geçici 15. madde yürürlükten kaldırılacak